-
1 facio
facio, fēcī, factum, ere (verwandt mit dem Stamme θε in τίθημι, ε-θη-κα), machen in der weitesten Bedeutung; dah. I) tr. u. zwar: A) zunächst von jeder äußerlichen Tätigkeit, die sich in Hervorbringung eines handgreiflichen, in die Sinne fallenden Produktes kundgibt, 1) machen = verfertigen, bauen, lectulos faciundos dare, Ter.: alci anulum, Cic.: classem, bauen, Caes.: castra, aufschlagen, Caes.: murum saxo quadrato, Liv.: pontem in Istro flumine, schlagen über, Nep.: semitam per fundum, anlegen, Plaut.: litteram, schreiben, Cic. – armis faciendis praeesse, eine Waffenfabrik leiten, Cic. – phalerae pulcherrime factae (gearbeitet), Cic. – dah. a) von der Tätigkeit des Schreibenden, niederschreiben, schriftlich aufsetzen, litteras ad alqm, an jmd. schreiben, Cic.: sermonem inter nos habitum in Cumano, Cic. – b) v. körperlicher Tätigkeit übh., wie unser machen, tun, geben, iactum, einen Wurf tun, Auct. b. Alex.: gradum, Cic.: sibi viam, bahnen, Liv.: alci transitum, jmd. durchlassen, Liv.: alci savium, geben, Plaut.: alci ventulum, zufächeln, Ter.: vela, s. 1. vēlum(Segel): significationem, ein Zeichen (Signal) geben, Caes.: impetum in hostes, machen, Liv.
2) zeugen, erzeugen, hervorbringen, volucres ova ac pullos faciunt, legen Eier u. brüten Junge aus, Varro: asinus od. apis facit subolem, Col. u. Plin.: rapa facit cymam, treibt hervor, Col.: stercus, Mist machen, Col.: stercus facit multam herbam, erzeugt, gibt, Col.: corpus facere, s. corpus(no. I, B, 1): calorem, Wärme erzeugen, Plin.: maculas, Flecken machen (verursachen), Plin.: ignem ex lignis viridibus, Feuer machen (anmachen) aus usw., Cic. – homo ad ista expedienda factus, wie gemacht, -geschaffen (= von Natur geschickt), Cic.: ex industria factus ad imitationem stultitiae, geflissentlich den Schein der Narrheit suchend, Liv. 1, 56, 8: factus naturā et consuetudine exercitus m. Infin., Tac. ann. 14, 56. – dah. a) von der schaffenden Tätigkeit des Redners u. Dichters, machen = schaffen, bilden (s. Voß Verg. ecl. 3, 86), orationem, versus, poëma, Cic.: in versu faciendo saepe caput scabere, Hor.: orationis faciendae et ornandae auctores locupletissimi, Cic. – u. b) als gramm. t. t. von Wörtern = die u. die (Kasus- od. Tempus- od. abgeleitete) Form bilden, cur aper apri, pater patris faciat? (im Genetiv) apri bildet od. hat, Quint.: cum Alba faciat Albanos et Albenses, volo volui et volavi, Quint. (vgl. Quint. 1, 6, 13 sqq.): eadem (littera) fecit ex duello bellum, Quint.: genetivus Oedipi faciet, wird haben, Donat.: si numerum pluralem facere cogetur, Gramm. Vatic.
3) erzielen, erwerben, gewinnen, sich machen, ex arvo aeque magno, sed male consito et minus multum et minus bonum vinum et frumentum f., Varro (vgl. ποιειν τι εκ της γης): praedam, machen, Caes.: praedas ab alqo, Nep.: rem, sich Vermögen erwerben, Hor.: lucrum, manubias sibi ex etc., Cic.: divitias ex alqa re, Plaut.: magnas pecunias ex metallis, Nep.: liberis plurimum, erwerben, Ter.: stipendia, Sold verdienen = Kriegsdienste tun, Sall. u. Liv.
4) = conficere, a) aufbringen, auf die Beine bringen, auftreiben, tributum, Cic.: manum, Cic.: exercitum, Vell.: exercitum argento, Sall. in Sen. ep.: auxilia mercede, Tac. – b) eine Strecke im Raume durchmachen = zurücklegen, cursu quingenta stadia, Iustin. 11, 8, 2. – u. dav. übtr. c) eine Zeit durchmachen = zubringen, verleben, paucissimos unā dies, Sen.: annum in fuga, ICt.
5) (als arithm. t. t.) = efficere, machen, ausmachen, Lais μυρίας δραχμὰς poposcit, hoc facit nummi nostratis denariûm decem milia, Gell. 1, 8, 5: actus quadratus undique finitur pedibus CXX; hoc duplicatum facit iugerum, Col. 5, 1, 5: quae utraeque summae in se multiplicatae quadratorum faciunt pedum viginti octo milia et octingentos (pedes), ibid. § 6.
B) von derjenigen Tätigkeit, die sich im Hervorbringen von Handlungen und Zuständen kundgibt, also: 1) machen, tun = verrichten, ausüben, vornehmen, begehen, leisten, ausführen, zustande ( zuwege) bringen, verwirklichen (Ggstz. velle od. facere velle, beabsichtigen), α) m. allg. Objj.: ego plus quam feci facere non possum, Cic.: neque hoc in uno fecit Annaeo (tat er an usw.), sed in omnibus senatoribus, Cic.: omnia amici causā f., Cic.: id quod neque facere neque velle per sese honestum est, Gell. – β) m. Acc. subst.: opus, Feldarbeit verrichten, Ter.: iter, s. iter(Reise, Marsch): facinus, Cic.: u. so fortia facinora fecimus, M. Caes. in Fronto epist. ad M. Caes. 5. p. 68, 7 N.: caedem, furtum, fraudem, Cic.: exempla in alqm, Exempel an jmd. statuieren, Plaut.: gratulationem, abstatten, Quint.: largitionem, vornehmen, Cic.: alci medicinam, jmd. heilen, Cic.: nullus melius medicinam facit, kein Arzt versteht sich besser darauf, Plaut.: brevi dignum exitum facturos, würden sich bald ihr verdientes Ende bereiten, Suet.: initium, finem, moram, periculum u. dgl., s. fīnis, initium usw. – comitia, abhalten, Liv.: indutias, pacem, Waffenstillstand-, Frieden machen, -schließen, Cic. u.a.: seditionem, Cic.: bellum, Kr. anstiften, anfangen, Cic.; alci, jmd. in Krieg verwickeln, jmd. bekriegen (wie πόλεμον ποιειν τινι), Nep. u.a.: neque fecisse Rhodienses bellum neque facere voluisse, Gell.: proelium, ein Treffen anfangen, sich in einen Kampf einlassen, Cic., Sall. u.a.: fugam, die Fl. ergreifen, Sall. u. Liv.; aber fugam (mit u. ohne hostium u. dgl.) facere, eine Fl. bewirken, in die Fl. schlagen, Sall. u. Liv. (s. Weißenb. Liv. 21, 5, 16): deditionem, sich ergeben, Sall.: nomina, s. nōmen. – imperata, ausführen, Caes.: promissum, erfüllen, Cic. – quas res neque solverunt neque fecerunt (leisteten), Liv. – γ) m. Advv.: multa impure atque taetre, Cic.: vel facere quod non optime possis, vel facere quod non pessime facias, humanitatis est, Cic.: ut nihil intemperanter, nihil effeminate faciam, optabo, Sen. – δ) m. quid in Fragesätzen: αα) quid facis? was beginnst du? Ov. fast. 2, 386 u. ö. – ββ) quid faciam? was soll ich tun od. anfangen? quid facerem? was sollte ich tun? was zu tun? (von solchen, die ratlos sind u. mit Ratlosigkeit sich entschuldigen), s. Ruhnk. Ov. her. 8, 50; 10, 59: quid faciam infelix? Ov.: quid facerem? Verg.: sed tu quid faceres? Ov. – ε) fac. de alqo od. de alqa re, bl. alqo od. alqā re, alci od. alci rei, cum alqa re, mit jmd. od. etw. tun, machen, anfangen, gew. in Fragesätzen (s. Bünem. Lact. 2, 3, 3), quid de puero era tua fecit? Plaut.: quid de eo facies? Lact.: quid de his faciunt facturive sunt? Lact.: quid de praeda faciendum censerent? Liv.: quidnam facerent de rebus suis? was sie in ihrer Lage tun sollten? Nep. Them. 2, 6. – nescit quid faciat auro, Plaut.: quid illis faciat ceteris (Dat.), Plaut.: quid hoc homine od. huic homini facias? was will man od. willst du mit dem M. anfangen? Cic.: quid faceret Chrysippus huic conclusioni? was könnte Chr. gegen diesen Schluß einwenden? quid hic cum tragicis versibus et syrmā facis? Valer. com.: quid hic homo tantum incipissit facere cum tantis minis? Plaut. – ζ) prägn., m. quid od. m. allgem. Acc., tun = begehen, verbrechen, sündigen, quid feci? nihil feci, Plin. ep.: quid feci? quid commerui aut peccavi pater? Ter.: quid fecit? Ter.: faciunt hi plura, Iuven.
2) insbes.: a) eine Feierlichkeit veranstalten, cenas, Cic.: ludos, Cic.: sacra od. sacrificium od. res divinas, ein Opfer vollziehen, opfern ( ἱερὰ ῥέζειν), Cic. (vgl. Fabri Liv. 22, 10, 3 sqq.; u. absol. s. unten no. III, 4). – b) etw. als gewöhnl. Geschäft betreiben, treiben, ausüben, praeconium (Geschäft eines Ausrufers), argentariam, Cic.: medicinam, als Arzt praktizieren, Phaedr. Vgl. Gräve Cic. Verr. 5, 18, 46 und die Auslgg. zu Phaedr. 1, 14, 2.
3) bewirken = bereiten, verschaffen, nomen, cognomen alci rei, geben, Liv.: alci auspicium, jmd. zu etw. auffordern, veranlassen, Hor.: dci negotium, s. negōtium: silentium, verschaffen, Liv.: orationi audientiam, Gehör verschaffen, Cic.: alci famam prompti ingenii, Quint.: favorem, Liv.
4) jmdm. etw. geben, gewähren, potestatem (Erlaubnis), Cic.: commercium sermonis, Liv.: alci gratiam alcis rei (Verzeihung, Nachsicht), Cic.
5) einen Körper- od. Gemütszustand an od. in jmd. erregen, rege machen, erwecken, einflößen, alci fletum, jmd. zum Weinen bringen, Col.: alci dolorem, Cic. ad Att. 11, 8, 2: alci desiderium alcis rei, Liv.: alci fidem, bei jmd. Glauben erwecken = jmd. (von etw.) überzeügen, Cic.: hosti audaciam, Liv.: divitiae animos (Mut) faciunt, Liv.: spiritus (hohen Mut), Liv.: spem, Cic. u. Liv.: curam, Tac.: taedium, stomachum, Cic.: iram, Quint.: metum, Cels. u. Tac.: metum insidiarum, Liv.: timorem, Liv.: suspicionem, Cic.
6) machen, bewirken, es fertig bringen, dahin arbeiten, daß usw., lassen, a) m. ut u. Konj., faciuntne intellegendo ut nihil intellegant, Ter.: facis, ut rursus plebes in Aventinum sevocanda esse videatur, Cic.: splendor vester facit, ut peccare sine summo rei publicae periculo non possitis, Cic.: alterum facio, ut caveam, alterum, ut non credam, facere non possum, Cic.: ut nihil ad te dem litterarum facere non possum (ich kann es nicht über mich gewinnen), Cic. – dah. facere ut nicht selten gebraucht, um den Begriff der Tätigkeit nachdrücklicher hervorzuheben, facite, ut mores eius et vultum recordemini, macht, daß ihr euch erinnert = erinnert euch, Cic. – u. facio ut etc. m. einem Adi. od. Adv. = ich verstehe mich dazu, zu usw., invitus feci, ut Flamininum e senatu eicerem, Cic.: itaque feci non invitus, ut prodessem multis rogatu tuo, habe mich ganz gern dazu verstanden, Cic.: facio libenter, ut per litteras tecum colloquar, Cic. – b) m. bl. Konj.: immo illi mitem faxo faciant fustibus, Afran. fr.: ego faxim ted Amphitruonem malis esse quam Iovem, Plaut.: haud sibi cum Danais rem faxo et pube Pelasgā esse ferant, Verg.: fallat eam faxo, Ov.: faxo sciatis, Petron.: et ita ultima sit, faciam, Veneris concordia vestrae, Ov.: di facerent, sine patre forem! Ov.: der Imperat. fac (facito) mit folg. Konjunktiv als Umschreibung eines affirmativen Imperativs, unser mache od. tue dafür, daß usw., od. laß mit folg. Infinitiv, certum hominem ad eum mittas face, Nep.: fac sciam, tue mir zu wissen, laß mich wissen, Cic.: surculos facito sint longi binos pedes, mache, daß sie sind, od. laß sie sein, Cato. – c) fac. m. folg. ne od. quo u. Konj., non fac. m. folg. quin od. quo minus u. Konj., luctus facit ne dubitem, Acc. fr.: quod ne permittat in hostem, ipsa facit gravitas, Ov.: mors faciet ne sim, cum venerit, exsul, Ov.: nach dem Imperat. (vgl. no. b), tu fac ne ventis verba profundam, Lucr.: fac ne quid aliud cures hoc tempore nisi ut quam commodissime convalescas, Cic.: per se quisque sedulo faciebant, quo illam mihi lenirent miseriam, Ter. – non enim faciam, quin scias, ich werde es nicht fertig bringen (nicht über mich gewinnen), dich in Unwissenheit zu lassen, Plaut.: numquam quisquam faciet, quin soror ista sit germana huius, nimmer wird es jemand fertig bringen (beweisen), daß sie nicht usw., Plaut. (vgl. Brix u. Lorenz Plaut. mil. 283 u. 473): facere non possum (ich kann nicht umhin), quin cotidie ad te mittam (litteras), Cic.: facere non potui, quin tibi voluntatem declararem meam, Cic.: neu quis facito, quo minus ei oetantur (= utantur) fruantur habeant, Corp. inscr. Lat. 1, 200. no. XI (p. 79). – d) m. Acc. u. Infin. (s. Ruhnken Ov. her. 17, 174), vel carnuficinam hunc facere possum perpeti, Plaut.: qui nati coram me cernere letum fecisti, Verg.: noc me telum flere facit, Ov.: illum forma timere facit, Ov.: desiderium facit macrescere volucres, Varro: u. nach dem Imperat. (vgl. no. b), mel Atticum ter intervere facito, Col.: noch dem Fut., succum mori agrestis paulum facies defervere, Pallad.: quae res scissuris eos faciet aperiri, Pallad. – e) faxo m. folg. Indic. Fut. (s. Klotz u. Spengel Ter. Andr. 854), temperi ego faxo scies, Plaut.: iam faxo hic aderit, Ter.: immo vero indignum iam facinus faxo ex me audies, Ter. – f) m. Infin., facias videre Romam, Corp. inscr. Lat. 8, 2632: m. Infin. pass., remitti fecit, Amm. 27, 7, 3.
7) machen, darstellen, lassen, m. folg. Acc. u. Infin., v. Künstlern, fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Verg.: stare deum pelagi longoque ferire tridente aspera saxa facit, Ov.: v. Schriftstellern, qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum, Ter.: quem tamen Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulisse, Cic.: quem in suis libris fecit (Cicero) de re publica disputare, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4 in.: quos loqui facit in ea disputatione, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4.
8) zum Ausdrucke der bloß gedachten od. angenommenen Wirkung, mit folg. Acc. u. Infin., a) lassen = den Fall setzen, annehmen, voraussetzen, esse deos faciamus, Cic.: fac, quaeso, qui ego sum, esse te, Cic. – b) sich stellen, als ob usw., se facit esse venustum, Catull. 97, 9: facio me alias res agere, ich tue (stelle mich), als ob ich usw., Cic. ep. 15, 18, 1.
9) (= efficere) bewirken, beweisen, haec enim ratio facit lunam non habere lumen proprium, Macr. somn. Scip. 1, 19, 9.
10) mit dopp. Acc., a) mit einem Subst. als Acc. ber Wirkung, jmd. od. etw. zu etw. machen, α) übh.: alqm consulem, jmd. zum K. machen (sowohl v. Volke als v. einem einzelnen, der bewirkt, es durchsetzt, daß jmd. K. wird, s. Ellendt Cic. de or. 2, 66, 268), Cic.: alqm regem Epiri, Iustin.: alqm reum, in den Anklagestand versetzen, Cic.: alqm heredem, zum E. machen = einsetzen, Cic.: alqm testem, zum Z. nehmen, Ter. u. Liv.: Siciliam provinciam, zur Provinz machen, Vell.: captivum de rege facturi videbantur, Iustin.: im Passiv m. dopp. Nom., de accusatore Scipionis venerator factus est, Val. Max.: u. ohne Prädikat, si ille factus esset (sc. consul), dazu (zum Konsul) gemacht worden wäre, Cic. Muren. 50; vgl. Cic. Planc. 9 u. 14. – β) vorgeblich zu etwas machen, für etwas ausgeben, me unum ex iis feci, qui etc., ich gab mich aus für einen usw., ich tat, als wäre ich einer usw., Cic.: facio te apud illum deum, Ter.: ut puellae unum me facerem beatiorum, um mich als einer von den Wohlhabenden aufzuspielen, Catull. 10, 17: et se facit venustum, spielt sich als schöner Mann (als Adonis) auf, Catull. 97, 7.: verbis se locupletem f., sich reich machen, Cic. – b) mit einem Adi. od. Partic, im Acc. zur Angabe der Wirkung, des Zustandes, der an jmd. hervorgebracht wird, animum dubium, zweifelhaft machen, Cic.: alqm sanum, disertum, Cic.: alqm peritum alcis rei, geschickt machen in usw., Nep.: alqm certum, certiorem, s. certusno. II, B, 3, b. S. 1097 (vgl. Lorenz Plaut. Pseud. 16): u. certum od. certius facere alci, s. certusno. II, B, 3, a, α S. 1096 (vgl. Brix Plaut. Men. 764. Lorenz Pseud. 16): alqm scientem, Plaut. asin. 48. Ter. heaut. 873: alqd planum, deutlich machen, Quint. – selten mit einem Adv., wie alqd palam, offenbar machen, Nep. – Partiz. factus m. dopp. Voc., o tu lectule deliciis facte beate meis! Prop. 2, 15, 2. – c) mit einem Partic, od. Adi. im Acc. zur Bezeichnung der Tatigkeit, in der jmd. od. etw. dargestellt wird, Xenophon facit Socratem disputantem etc., stellt dar, führt ein als behauptend usw., Cic. (vgl. oben no. 7): alqm od. alqd missum, s. mittono. II, A u. B: alqd reliquum, s. reliquus: u. so ademptum tibi iam faxo (= adimam) omnem metum, Ter.: faxo tali eum mactatum (mactabo) atque hic est infortunio, Ter.
11) etwas zum Eigentum jmds. machen, jmd. in Besitz von etwas setzen, mit Genet. des Besitzers, tota Asia populi Romani facta est, fiel dem röm. Volke anheim, Cic.: Graeci optionem Carthaginiensium faciunt, legen die Wahl in die Hände der K., Sall.: facere alqd potestatis od. dicionis suae, in seine Gewalt od. Botmäßigkeit bringen, Liv. (vgl. Fabri Liv. 21, 53, 6): ebenso alqm sui iuris, jmd. sich untertan machen, Vell.: omnia arbitrii sui, seiner Willkür untertan machen, Liv.: alqd sui muneris od. beneficii sui, etw. als sein Geschenk, seine Wohltat betrachten lassen, Tac. u. Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 13, 4, 9): alqm proprii iuris, selbständig-, unabhängig machen, Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 9, 1, 3). – Aber auch mit dem Pron. possess., alqam terram suam, ein Land sich unterwerfen, Caes.: alqm suum, sich jmd. zum Freunde machen, Ter.: neque gloriam meam, laborem illorom faciam, ich werde nicht mir den Ruhm nehmen, ihnen die Mühe lassen, Sall.
12) einen gewissen Wert auf etwas legen (vgl. unser »sich wenig aus etwas machen« u. dgl.) = so u. so achten, schätzen, si aliter nos faciant, quam aequum est, Plaut. – u. bes. mit Genet. des Wertes, parvi, minimi, pluris, maximi, nihili, Plaut., Cic. u.a.: nec pluris nunc facere Camillum hoc bellum, kümmere sich ebensowenig um usw., Cic. – Hierher gehören wohl auch die Formeln: aequi bonique f. alqd, mit etwas zufrieden sein u. dgl. (s. aequusno. II, 2, b a. E), Cic.: lucri, gewinnen, Nep.
13) die Wirkung der Tatigkeit als eine reflexive gedacht = etwas leiden, erleiden, (vgl. unser »er hat sich Schaden getan«), parietes vitium faciunt, werden schadhaft, Plin.: naufragium f., Schiffbruch leiden, Cic. u.a.: damnum, detrimentum, Schaden leiden, Cic. u.a. (nicht hierher, sondern oben zu no. B, 1 gehört iacturam f., s. iactūra).
14) wie das deutsche tun u. das griechische ποιειν, so steht auch facere im zweiten Redegliede, wenn das Verbum des ersten Gliedes im zweiten bleibt u. man die Wiederholung desselben Wortes vermeiden will, wo also facere den allgemeinen Begriff eines Verbums bezeichnet (wenn auch im Verbum kein »Tun« liegt) u. seine nähere Bestimmung aus dem vorhergehenden Satzgliede empfängt, wie: an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo ducere pecuniam: nostrates philosophi facere non potuerunt? konnten es nicht tun (= konnten das Geld nicht verachten), Cic.: cum collega consentiente (sicut milites faciunt, wie die S. tun) hostibus obviam ire, Cic.: me, ut adhuc fecistis, audiatis, Cic.: incumbite in causam, ut facitis, Cic. Vgl. Heusinger Cic. de off. 1, 1. Kühner Cic. Tusc. 4, 31. Wopkens Lectt. Tull. 1, 3. p. 17 H. Orelli Hor. sat. 1, 1, 63 sq. Ruhnken Ov. her. 11, 31.
II) (spätlat.) v. refl. (se) facere alqo, wohin ma chen = sich begeben, intra limen sese facit, Apul. met. 5, 2: homo meus coepit ad stelas facere, Petron. 62, 4: ad illum ex Libya Hammon facit, Tert. de pall. 3. Vgl. Oudend. Apul. met. 5, 2. p. 321. Salmasius Tert. de pall. 3. p. 206 (ed. Lugd. Bat. 1656).
III) intr.: 1) = εργάζεσθαι, arbeiten, Feldarbeit verrichten, Ter. heaut. 60 (73 opus facere).
2) handeln, handelnd auftreten, deus, qui primitus operatur ac facit, Chalcid. Tim.: qui, cum cogitasset, facere auderet, Nep.: facto non consulto in tali periculo opus esse, Sall.: opus est facto, Komik.: quoniam, ut aiunt, dei facientes adiuvant, Varro: ratio faciendi, Quint. – m. Advv. – irgendwie handeln, nequiter, schlechte Streiche spielen, Plaut.: bene et benigne, Plaut.: illiberaliter, Ter.: arroganter, Caes.: sedulo, Ter.: humaniter, bene, praeclare, amice, Cic.: iucunde, Plin. ep.: recte, Ter. u. Cic.: seu recte seu perperam, Cic.: fortius, quam locutus est, fecit, Curt. – alci bene, gegen jmd. gut handeln, jmdm. dienen, nützen, Ter.; Ggstz. male alci, jmdm. schaden, Plaut.: alci aegre, jmdm. wehtun, ihn kränken, Ter.: ex voluntate alcis, Liv.: e re publica, Liv.: adversus rem publicam, Caes.: contra rem publicam, Sall.: adversus senatus consultum, Liv.: animo bono, Nep.: animo optimo, Cic.: more tuo, Plaut.: iure, Acc. fr. u. Quint.: lege, Quint.: malā fide, Nep.
3) facere cum od. ab alqo, mit jmd. od. auf jmds. Seite tätig sein, mit jmd. es halten, zusammenhalten, auf jmds. Seite od. Partei sein, jmd. unterstützen, begünstigen, cum alqo, Cic., Nep. u.a.; ab alqo, Cic. u.a. (so auch illinc od. unā facere, auf seiner Seite stehen, es mit ihm halten, Cic. ad Att. 7, 3, 5 W.; Sull. 36); Ggstz. facere adversus alqm, es wider jmd. halten, die Gegenpartei begünstigen, Nep. Eum. 8, 2 (dazu Bremi): eae res contra nos ambae faciunt in hoc tempore, Cic. Quinct. 1.
4) eine Opferhandlung vornehmen, mit Dat. der Gottheit, der man opfert (wie ῥέζειν τινί), m. Acc. der Sache, die man opfert, od. mit Abl. des Opfers, mit dem man opfert, qui faciet quando volet, quāque lege volet, facito, Plebisc. vet. bei Liv. 22, 10, 3. – fac. dis, Plaut.: Iunoni Sospitae, Cic.: Marti et Robigini, Tert. – grandia liba Pali, Ov.: bidentes Herculi propter viam, Laber. fr.: Iovi Victori pocillum mulsi, Liv.: pro populo faciens quantum Saufeia bibebat, Iuven. – fac. agnis, Plaut.: catulo, Col.: fac. Iovi bidenti verre, Pompon. com. fr.: agnā Iovi, Varro LL.: vitulā pro frugibus, Verg.
5) euphem., vollenden = sterben, faciendum (faciundum) fuit od. faciundum hoc fuit, Anthol. epigr. II. no. 63–66 (Rhein. Mus. 27, 131 f.).
6) obszön: a) suae rei causā facere, zu Stuhle gehen, kacken, Petron. 47, 4 u. 66, 2. – b) v. Beischlaf, Catull. 110, 2 u. 5. Pers. 4, 48. Iuven. 7, 239. Petron. 9, 9; 45, 8; 87, 9.
7) zu od. für etw. passen, geschickt sein, m. ad u. Akk. od. m. bl. Dat., v. leb. Wesen, alii ad aprum, alii ad cervum canes faciunt, einige sind Saufänger (Saurüden), andere Schweißhunde, Sen. exc. contr. 3. praef. § 9: Aurelianus ad nostra iam non facit tempora, Vopisc. Aurel. 8, 3: v. Lebl., Medeae faciunt ad scelus omne manus, Ov.: ad talem formam non facit iste locus, Ov.: haec aetas optime facit ad haec studia, Sen.: quod belle facit ad versum, Sen.: quorumdam contumelia non facit ad aulam, Sen.: m. Dat., non faciet capiti dura corona meo, Prop. 3, 1, 20.
8) zu, für, gegen od. bei etw. tun, wirken, nützen, helfen, dienlich, förderlich, nützlich sein, absol., od. m. ad, in, adversus u. Akk., od. m. bl. Dat., a) übh.: nec caelum nec aquae faciunt nec terra nec aurae, weder das Klima bekommt mir, noch usw., Ov.: multum viva vox facit, Sen.: fecit aliquid et materia, Sen.: quid stemmata faciunt? Iuven.: quid faciunt leges, ubi etc.? Petron.: dicite, pontifices, in sancto (Tempel) quid facit aurum? Pers.: mire facit (es tut eine außerordentliche Wirkung) in peroratione confessio, Quint. – illa ad publicos usus facientia, Pacat. pan.: quorum (oppidorum) mentio tantum ad ordinem facit, Mela: faciunt in hunc usum arundinum quoque folia, Col. – incolumi Rhodos et Mitylene pulchra facit, Hor. – m. Infin. (als Subj.), plurimum facit diligenter nosse causas, Quint. 6, 4, 8: adversus omnia tela, adversus omnium hostium genus facit mortem contemnere, Sen. ep. 36, 8. – b) als mediz. t. t., id bene faciet, Cato: quod idem remedium optime facit exemptā stirpe, Col. – hic sucus facit (ist gut, schlägt an) ad difficultatem urinae, Plin.: quicquid ad salivam facit, Petron.: nihil aeque facere ad urinae morsum, Suet.: medicamentum quod proprie adversus solutionem stomachi facit, Scribon. – radix coeliacis praeclare facit in cinere tosta, leistet den Unterleibskranken vortreffliche Dienste, Plin.: feniculi suci cyathus unus potui datus mirifice pulmoni facit, Plin. Val.
/ Alter Imperat. face, zB. Enn. ann. 20*. Plaut. asin. 605 u. ö. Ter. Andr. 680 u. ö. Cato r. r. 7 u. 32, 1 ö. Catull. 36, 16. Nep. Paus. 2, 4. Ov. her. 2, 98 u. ö. (als veraltet angef. bei Quint. 1, 6, 21; vgl. Mart. Cap. 3, § 320). – Arch. Fut. faciem, Cato bei Quint. 1, 7, 23 (die besten Hdschrn. facie, wofür Bergk Beitr. 1, 153 faciee schreiben will). – Arch. Perf. fecei, Corp. inscr. Lat. 1, 551. – Arch. Konj. Perf. faxim (= fecerim), Enn. fr. scen. 308. Plaut. Amph. 511; aul. 420. Ter. adelph. 887. 896. – Archaist. Fut. exakt. faxo (= fecero), Afran. com. 67. Plaut. Amph. 355. Ter. Andr. 854. Verg. Aen. 9, 158. Ov. met. 3, 271. Petron. 95, 3. Sil. 17, 235: faxis, Naev. com. 47. Pacuv. tr. 123. Plaut. capt. 124. Ter. Andr. 753. Hor. sat. 2, 3, 38: faxsit, XII tabb. 8, 4 (bei Gell. 20, 1, 12). Pacuv. tr. 424. Acc. tr. 556; od. faxit, Lex Num. Pomp. bei Paul. ex Fest. 6, 2. Plaut. capt. 622. Ter. heaut. 198: faximus, Plaut. truc. 61: faxitis, Formul. vet. bei Liv. 23, 11, 2 u. 29, 27, 3: faxint, in der Formel di faxint, Plaut. Amph. 632; vidul. fr. 2, 31 St. Ter. heaut. 161. Cic. Verr. 3, 81 u. ep. 14, 3, 3. – Passiv facitur, Nigid. comm. gr. bei Non. 507, 15: faciatur, Titin. com. 97. Petron. 71, 10: faxitur (= factum erit), Formul. vet. bei Liv. 22, 10, 6. – Das Passiv von facio vertritt fio, w. s.
-
2 facio
Cic.: facinus facere, obire, committere, Cic., od. in se admittere, Caes., od. patrare, Sall. – meton., a) die Missetat (der Mord) für das, womit sie verübt wird, facinus excussit ab ore, den Giftbecher, Ov. met. 7, 423. – b) der Missetäter, senile illud facinus (böse Stück), Apul. met. 4, 12: omnium flagitiorum atque facinorum circum se tamquam stipatorum catervae, Scharen von Schandbuben u. Bösewichtern, Sall. Cat. 14, 1. – II) übtr.: a) konkr., ein Stück Arbeit, facinus luculentum, ein Prachtstück, Plaut. Men. 141. – b) abstr., ein Stück Arbeit, Geschäft, ein Handel, ein Streich, ein Umstand, eine Sache (s. Lorenz Plaut. mil. 376), quod facinus (Schauspiel) video? Plaut.: non ego istuc mihi facinus conducibile esse arbitror, Plaut.: amicum castigare ob meritam noxiam immoenest facinus (ist ein undankbares G. od. Stück Arbeit), Plaut.: humanum facinus factumst, so geht es mit den Menschen, Plaut. – ⇒ Genet. spätlat. auch facineris, nach Vel. Long. (VII) 73, 1 u. oft auch durch die Abschreiber in Handschriften des Cicero u. Livius.\facio, fēcī, factum, ere (verwandt mit dem Stamme θε in τίθημι, ε-θη-κα), machen in der weitesten Bedeutung; dah. I) tr. u. zwar: A) zunächst von jeder äußerlichen Tätigkeit, die sich in Hervorbringung eines handgreiflichen, in die Sinne fallenden Pro-————duktes kundgibt, 1) machen = verfertigen, bauen, lectulos faciundos dare, Ter.: alci anulum, Cic.: classem, bauen, Caes.: castra, aufschlagen, Caes.: murum saxo quadrato, Liv.: pontem in Istro flumine, schlagen über, Nep.: semitam per fundum, anlegen, Plaut.: litteram, schreiben, Cic. – armis faciendis praeesse, eine Waffenfabrik leiten, Cic. – phalerae pulcherrime factae (gearbeitet), Cic. – dah. a) von der Tätigkeit des Schreibenden, niederschreiben, schriftlich aufsetzen, litteras ad alqm, an jmd. schreiben, Cic.: sermonem inter nos habitum in Cumano, Cic. – b) v. körperlicher Tätigkeit übh., wie unser machen, tun, geben, iactum, einen Wurf tun, Auct. b. Alex.: gradum, Cic.: sibi viam, bahnen, Liv.: alci transitum, jmd. durchlassen, Liv.: alci savium, geben, Plaut.: alci ventulum, zufächeln, Ter.: vela, s. velum (Segel): significationem, ein Zeichen (Signal) geben, Caes.: impetum in hostes, machen, Liv.2) zeugen, erzeugen, hervorbringen, volucres ova ac pullos faciunt, legen Eier u. brüten Junge aus, Varro: asinus od. apis facit subolem, Col. u. Plin.: rapa facit cymam, treibt hervor, Col.: stercus, Mist machen, Col.: stercus facit multam herbam, erzeugt, gibt, Col.: corpus facere, s. corpus (no. I, B, 1): calorem, Wärme erzeugen, Plin.: maculas, Flecken machen (verursachen), Plin.: ignem ex lignis viridibus, Feuer machen (anmachen) aus usw., Cic. – homo ad————ista expedienda factus, wie gemacht, -geschaffen (= von Natur geschickt), Cic.: ex industria factus ad imitationem stultitiae, geflissentlich den Schein der Narrheit suchend, Liv. 1, 56, 8: factus naturā et consuetudine exercitus m. Infin., Tac. ann. 14, 56. – dah. a) von der schaffenden Tätigkeit des Redners u. Dichters, machen = schaffen, bilden (s. Voß Verg. ecl. 3, 86), orationem, versus, poëma, Cic.: in versu faciendo saepe caput scabere, Hor.: orationis faciendae et ornandae auctores locupletissimi, Cic. – u. b) als gramm. t. t. von Wörtern = die u. die (Kasus- od. Tempus- od. abgeleitete) Form bilden, cur aper apri, pater patris faciat? (im Genetiv) apri bildet od. hat, Quint.: cum Alba faciat Albanos et Albenses, volo volui et volavi, Quint. (vgl. Quint. 1, 6, 13 sqq.): eadem (littera) fecit ex duello bellum, Quint.: genetivus Oedipi faciet, wird haben, Donat.: si numerum pluralem facere cogetur, Gramm. Vatic.3) erzielen, erwerben, gewinnen, sich machen, ex arvo aeque magno, sed male consito et minus multum et minus bonum vinum et frumentum f., Varro (vgl. ποιειν τι εκ της γης): praedam, machen, Caes.: praedas ab alqo, Nep.: rem, sich Vermögen erwerben, Hor.: lucrum, manubias sibi ex etc., Cic.: divitias ex alqa re, Plaut.: magnas pecunias ex metallis, Nep.: liberis plurimum, erwerben, Ter.: stipendia, Sold verdienen = Kriegsdienste tun, Sall. u. Liv.————4) = conficere, a) aufbringen, auf die Beine bringen, auftreiben, tributum, Cic.: manum, Cic.: exercitum, Vell.: exercitum argento, Sall. in Sen. ep.: auxilia mercede, Tac. – b) eine Strecke im Raume durchmachen = zurücklegen, cursu quingenta stadia, Iustin. 11, 8, 2. – u. dav. übtr. c) eine Zeit durchmachen = zubringen, verleben, paucissimos unā dies, Sen.: annum in fuga, ICt.5) (als arithm. t. t.) = efficere, machen, ausmachen, Lais μυρίας δραχμὰς poposcit, hoc facit nummi nostratis denariûm decem milia, Gell. 1, 8, 5: actus quadratus undique finitur pedibus CXX; hoc duplicatum facit iugerum, Col. 5, 1, 5: quae utraeque summae in se multiplicatae quadratorum faciunt pedum viginti octo milia et octingentos (pedes), ibid. § 6.B) von derjenigen Tätigkeit, die sich im Hervorbringen von Handlungen und Zuständen kundgibt, also: 1) machen, tun = verrichten, ausüben, vornehmen, begehen, leisten, ausführen, zustande ( zuwege) bringen, verwirklichen (Ggstz. velle od. facere velle, beabsichtigen), α) m. allg. Objj.: ego plus quam feci facere non possum, Cic.: neque hoc in uno fecit Annaeo (tat er an usw.), sed in omnibus senatoribus, Cic.: omnia amici causā f., Cic.: id quod neque facere neque velle per sese honestum est, Gell. – β) m. Acc. subst.: opus, Feldarbeit verrich-————ten, Ter.: iter, s. iter (Reise, Marsch): facinus, Cic.: u. so fortia facinora fecimus, M. Caes. in Fronto epist. ad M. Caes. 5. p. 68, 7 N.: caedem, furtum, fraudem, Cic.: exempla in alqm, Exempel an jmd. statuieren, Plaut.: gratulationem, abstatten, Quint.: largitionem, vornehmen, Cic.: alci medicinam, jmd. heilen, Cic.: nullus melius medicinam facit, kein Arzt versteht sich besser darauf, Plaut.: brevi dignum exitum facturos, würden sich bald ihr verdientes Ende bereiten, Suet.: initium, finem, moram, periculum u. dgl., s. finis, initium usw. – comitia, abhalten, Liv.: indutias, pacem, Waffenstillstand-, Frieden machen, -schließen, Cic. u.a.: seditionem, Cic.: bellum, Kr. anstiften, anfangen, Cic.; alci, jmd. in Krieg verwickeln, jmd. bekriegen (wie πόλεμον ποιειν τινι), Nep. u.a.: neque fecisse Rhodienses bellum neque facere voluisse, Gell.: proelium, ein Treffen anfangen, sich in einen Kampf einlassen, Cic., Sall. u.a.: fugam, die Fl. ergreifen, Sall. u. Liv.; aber fugam (mit u. ohne hostium u. dgl.) facere, eine Fl. bewirken, in die Fl. schlagen, Sall. u. Liv. (s. Weißenb. Liv. 21, 5, 16): deditionem, sich ergeben, Sall.: nomina, s. nomen. – imperata, ausführen, Caes.: promissum, erfüllen, Cic. – quas res neque solverunt neque fecerunt (leisteten), Liv. – γ) m. Advv.: multa impure atque taetre, Cic.: vel facere quod non optime possis, vel facere quod non pessime facias, humanita-————tis est, Cic.: ut nihil intemperanter, nihil effeminate faciam, optabo, Sen. – δ) m. quid in Fragesätzen: αα) quid facis? was beginnst du? Ov. fast. 2, 386 u. ö. – ββ) quid faciam? was soll ich tun od. anfangen? quid facerem? was sollte ich tun? was zu tun? (von solchen, die ratlos sind u. mit Ratlosigkeit sich entschuldigen), s. Ruhnk. Ov. her. 8, 50; 10, 59: quid faciam infelix? Ov.: quid facerem? Verg.: sed tu quid faceres? Ov. – ε) fac. de alqo od. de alqa re, bl. alqo od. alqā re, alci od. alci rei, cum alqa re, mit jmd. od. etw. tun, machen, anfangen, gew. in Fragesätzen (s. Bünem. Lact. 2, 3, 3), quid de puero era tua fecit? Plaut.: quid de eo facies? Lact.: quid de his faciunt facturive sunt? Lact.: quid de praeda faciendum censerent? Liv.: quidnam facerent de rebus suis? was sie in ihrer Lage tun sollten? Nep. Them. 2, 6. – nescit quid faciat auro, Plaut.: quid illis faciat ceteris (Dat.), Plaut.: quid hoc homine od. huic homini facias? was will man od. willst du mit dem M. anfangen? Cic.: quid faceret Chrysippus huic conclusioni? was könnte Chr. gegen diesen Schluß einwenden? quid hic cum tragicis versibus et syrmā facis? Valer. com.: quid hic homo tantum incipissit facere cum tantis minis? Plaut. – ζ) prägn., m. quid od. m. allgem. Acc., tun = begehen, verbrechen, sündigen, quid feci? nihil feci, Plin. ep.: quid feci? quid commerui aut peccavi pater? Ter.: quid fecit? Ter.: faciunt hi plura,————Iuven.2) insbes.: a) eine Feierlichkeit veranstalten, cenas, Cic.: ludos, Cic.: sacra od. sacrificium od. res divinas, ein Opfer vollziehen, opfern ( ἱερὰ ῥέζειν), Cic. (vgl. Fabri Liv. 22, 10, 3 sqq.; u. absol. s. unten no. III, 4). – b) etw. als gewöhnl. Geschäft betreiben, treiben, ausüben, praeconium (Geschäft eines Ausrufers), argentariam, Cic.: medicinam, als Arzt praktizieren, Phaedr. Vgl. Gräve Cic. Verr. 5, 18, 46 und die Auslgg. zu Phaedr. 1, 14, 2.3) bewirken = bereiten, verschaffen, nomen, cognomen alci rei, geben, Liv.: alci auspicium, jmd. zu etw. auffordern, veranlassen, Hor.: dci negotium, s. negotium: silentium, verschaffen, Liv.: orationi audientiam, Gehör verschaffen, Cic.: alci famam prompti ingenii, Quint.: favorem, Liv.4) jmdm. etw. geben, gewähren, potestatem (Erlaubnis), Cic.: commercium sermonis, Liv.: alci gratiam alcis rei (Verzeihung, Nachsicht), Cic.5) einen Körper- od. Gemütszustand an od. in jmd. erregen, rege machen, erwecken, einflößen, alci fletum, jmd. zum Weinen bringen, Col.: alci dolorem, Cic. ad Att. 11, 8, 2: alci desiderium alcis rei, Liv.: alci fidem, bei jmd. Glauben erwecken = jmd. (von etw.) überzeügen, Cic.: hosti audaciam, Liv.: divitiae animos (Mut) faciunt, Liv.: spiritus (hohen Mut), Liv.: spem, Cic. u. Liv.: curam, Tac.: taedium,————stomachum, Cic.: iram, Quint.: metum, Cels. u. Tac.: metum insidiarum, Liv.: timorem, Liv.: suspicionem, Cic.6) machen, bewirken, es fertig bringen, dahin arbeiten, daß usw., lassen, a) m. ut u. Konj., faciuntne intellegendo ut nihil intellegant, Ter.: facis, ut rursus plebes in Aventinum sevocanda esse videatur, Cic.: splendor vester facit, ut peccare sine summo rei publicae periculo non possitis, Cic.: alterum facio, ut caveam, alterum, ut non credam, facere non possum, Cic.: ut nihil ad te dem litterarum facere non possum (ich kann es nicht über mich gewinnen), Cic. – dah. facere ut nicht selten gebraucht, um den Begriff der Tätigkeit nachdrücklicher hervorzuheben, facite, ut mores eius et vultum recordemini, macht, daß ihr euch erinnert = erinnert euch, Cic. – u. facio ut etc. m. einem Adi. od. Adv. = ich verstehe mich dazu, zu usw., invitus feci, ut Flamininum e senatu eicerem, Cic.: itaque feci non invitus, ut prodessem multis rogatu tuo, habe mich ganz gern dazu verstanden, Cic.: facio libenter, ut per litteras tecum colloquar, Cic. – b) m. bl. Konj.: immo illi mitem faxo faciant fustibus, Afran. fr.: ego faxim ted Amphitruonem malis esse quam Iovem, Plaut.: haud sibi cum Danais rem faxo et pube Pelasgā esse ferant, Verg.: fallat eam faxo, Ov.: faxo sciatis, Petron.: et ita ultima sit, faciam, Veneris concordia vestrae, Ov.: di————facerent, sine patre forem! Ov.: der Imperat. fac (facito) mit folg. Konjunktiv als Umschreibung eines affirmativen Imperativs, unser mache od. tue dafür, daß usw., od. laß mit folg. Infinitiv, certum hominem ad eum mittas face, Nep.: fac sciam, tue mir zu wissen, laß mich wissen, Cic.: surculos facito sint longi binos pedes, mache, daß sie sind, od. laß sie sein, Cato. – c) fac. m. folg. ne od. quo u. Konj., non fac. m. folg. quin od. quo minus u. Konj., luctus facit ne dubitem, Acc. fr.: quod ne permittat in hostem, ipsa facit gravitas, Ov.: mors faciet ne sim, cum venerit, exsul, Ov.: nach dem Imperat. (vgl. no. b), tu fac ne ventis verba profundam, Lucr.: fac ne quid aliud cures hoc tempore nisi ut quam commodissime convalescas, Cic.: per se quisque sedulo faciebant, quo illam mihi lenirent miseriam, Ter. – non enim faciam, quin scias, ich werde es nicht fertig bringen (nicht über mich gewinnen), dich in Unwissenheit zu lassen, Plaut.: numquam quisquam faciet, quin soror ista sit germana huius, nimmer wird es jemand fertig bringen (beweisen), daß sie nicht usw., Plaut. (vgl. Brix u. Lorenz Plaut. mil. 283 u. 473): facere non possum (ich kann nicht umhin), quin cotidie ad te mittam (litteras), Cic.: facere non potui, quin tibi voluntatem declararem meam, Cic.: neu quis facito, quo minus ei oetantur (= utantur) fruantur habeant, Corp. inscr. Lat. 1, 200. no. XI (p. 79). – d) m. Acc. u. Infin. (s.————Ruhnken Ov. her. 17, 174), vel carnuficinam hunc facere possum perpeti, Plaut.: qui nati coram me cernere letum fecisti, Verg.: noc me telum flere facit, Ov.: illum forma timere facit, Ov.: desiderium facit macrescere volucres, Varro: u. nach dem Imperat. (vgl. no. b), mel Atticum ter intervere facito, Col.: noch dem Fut., succum mori agrestis paulum facies defervere, Pallad.: quae res scissuris eos faciet aperiri, Pallad. – e) faxo m. folg. Indic. Fut. (s. Klotz u. Spengel Ter. Andr. 854), temperi ego faxo scies, Plaut.: iam faxo hic aderit, Ter.: immo vero indignum iam facinus faxo ex me audies, Ter. – f) m. Infin., facias videre Romam, Corp. inscr. Lat. 8, 2632: m. Infin. pass., remitti fecit, Amm. 27, 7, 3.7) machen, darstellen, lassen, m. folg. Acc. u. Infin., v. Künstlern, fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Verg.: stare deum pelagi longoque ferire tridente aspera saxa facit, Ov.: v. Schriftstellern, qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum, Ter.: quem tamen Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulisse, Cic.: quem in suis libris fecit (Cicero) de re publica disputare, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4 in.: quos loqui facit in ea disputatione, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4.8) zum Ausdrucke der bloß gedachten od. angenommenen Wirkung, mit folg. Acc. u. Infin., a) lassen = den Fall setzen, annehmen, voraussetzen,————esse deos faciamus, Cic.: fac, quaeso, qui ego sum, esse te, Cic. – b) sich stellen, als ob usw., se facit esse venustum, Catull. 97, 9: facio me alias res agere, ich tue (stelle mich), als ob ich usw., Cic. ep. 15, 18, 1.9) (= efficere) bewirken, beweisen, haec enim ratio facit lunam non habere lumen proprium, Macr. somn. Scip. 1, 19, 9.10) mit dopp. Acc., a) mit einem Subst. als Acc. ber Wirkung, jmd. od. etw. zu etw. machen, α) übh.: alqm consulem, jmd. zum K. machen (sowohl v. Volke als v. einem einzelnen, der bewirkt, es durchsetzt, daß jmd. K. wird, s. Ellendt Cic. de or. 2, 66, 268), Cic.: alqm regem Epiri, Iustin.: alqm reum, in den Anklagestand versetzen, Cic.: alqm heredem, zum E. machen = einsetzen, Cic.: alqm testem, zum Z. nehmen, Ter. u. Liv.: Siciliam provinciam, zur Provinz machen, Vell.: captivum de rege facturi videbantur, Iustin.: im Passiv m. dopp. Nom., de accusatore Scipionis venerator factus est, Val. Max.: u. ohne Prädikat, si ille factus esset (sc. consul), dazu (zum Konsul) gemacht worden wäre, Cic. Muren. 50; vgl. Cic. Planc. 9 u. 14. – β) vorgeblich zu etwas machen, für etwas ausgeben, me unum ex iis feci, qui etc., ich gab mich aus für einen usw., ich tat, als wäre ich einer usw., Cic.: facio te apud illum deum, Ter.: ut puellae unum me facerem beatiorum, um mich————als einer von den Wohlhabenden aufzuspielen, Catull. 10, 17: et se facit venustum, spielt sich als schöner Mann (als Adonis) auf, Catull. 97, 7.: verbis se locupletem f., sich reich machen, Cic. – b) mit einem Adi. od. Partic, im Acc. zur Angabe der Wirkung, des Zustandes, der an jmd. hervorgebracht wird, animum dubium, zweifelhaft machen, Cic.: alqm sanum, disertum, Cic.: alqm peritum alcis rei, geschickt machen in usw., Nep.: alqm certum, certiorem, s. certus no. II, B, 3, b. S. 1097 (vgl. Lorenz Plaut. Pseud. 16): u. certum od. certius facere alci, s. certus no. II, B, 3, a, α S. 1096 (vgl. Brix Plaut. Men. 764. Lorenz Pseud. 16): alqm scientem, Plaut. asin. 48. Ter. heaut. 873: alqd planum, deutlich machen, Quint. – selten mit einem Adv., wie alqd palam, offenbar machen, Nep. – Partiz. factus m. dopp. Voc., o tu lectule deliciis facte beate meis! Prop. 2, 15, 2. – c) mit einem Partic, od. Adi. im Acc. zur Bezeichnung der Tatigkeit, in der jmd. od. etw. dargestellt wird, Xenophon facit Socratem disputantem etc., stellt dar, führt ein als behauptend usw., Cic. (vgl. oben no. 7): alqm od. alqd missum, s. mitto no. II, A u. B: alqd reliquum, s. reliquus: u. so ademptum tibi iam faxo (= adimam) omnem metum, Ter.: faxo tali eum mactatum (mactabo) atque hic est infortunio, Ter.————Besitz von etwas setzen, mit Genet. des Besitzers, tota Asia populi Romani facta est, fiel dem röm. Volke anheim, Cic.: Graeci optionem Carthaginiensium faciunt, legen die Wahl in die Hände der K., Sall.: facere alqd potestatis od. dicionis suae, in seine Gewalt od. Botmäßigkeit bringen, Liv. (vgl. Fabri Liv. 21, 53, 6): ebenso alqm sui iuris, jmd. sich untertan machen, Vell.: omnia arbitrii sui, seiner Willkür untertan machen, Liv.: alqd sui muneris od. beneficii sui, etw. als sein Geschenk, seine Wohltat betrachten lassen, Tac. u. Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 13, 4, 9): alqm proprii iuris, selbständig-, unabhängig machen, Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 9, 1, 3). – Aber auch mit dem Pron. possess., alqam terram suam, ein Land sich unterwerfen, Caes.: alqm suum, sich jmd. zum Freunde machen, Ter.: neque gloriam meam, laborem illorom faciam, ich werde nicht mir den Ruhm nehmen, ihnen die Mühe lassen, Sall.12) einen gewissen Wert auf etwas legen (vgl. unser »sich wenig aus etwas machen« u. dgl.) = so u. so achten, schätzen, si aliter nos faciant, quam aequum est, Plaut. – u. bes. mit Genet. des Wertes, parvi, minimi, pluris, maximi, nihili, Plaut., Cic. u.a.: nec pluris nunc facere Camillum hoc bellum, kümmere sich ebensowenig um usw., Cic. – Hierher gehören wohl auch die Formeln: aequi bonique f. alqd,————mit etwas zufrieden sein u. dgl. (s. aequus no. II, 2, b a. E), Cic.: lucri, gewinnen, Nep.13) die Wirkung der Tatigkeit als eine reflexive gedacht = etwas leiden, erleiden, (vgl. unser »er hat sich Schaden getan«), parietes vitium faciunt, werden schadhaft, Plin.: naufragium f., Schiffbruch leiden, Cic. u.a.: damnum, detrimentum, Schaden leiden, Cic. u.a. (nicht hierher, sondern oben zu no. B, 1 gehört iacturam f., s. iactura).14) wie das deutsche tun u. das griechische ποιειν, so steht auch facere im zweiten Redegliede, wenn das Verbum des ersten Gliedes im zweiten bleibt u. man die Wiederholung desselben Wortes vermeiden will, wo also facere den allgemeinen Begriff eines Verbums bezeichnet (wenn auch im Verbum kein »Tun« liegt) u. seine nähere Bestimmung aus dem vorhergehenden Satzgliede empfängt, wie: an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo ducere pecuniam: nostrates philosophi facere non potuerunt? konnten es nicht tun (= konnten das Geld nicht verachten), Cic.: cum collega consentiente (sicut milites faciunt, wie die S. tun) hostibus obviam ire, Cic.: me, ut adhuc fecistis, audiatis, Cic.: incumbite in causam, ut facitis, Cic. Vgl. Heusinger Cic. de off. 1, 1. Kühner Cic. Tusc. 4, 31. Wopkens Lectt. Tull. 1, 3. p. 17 H. Orelli Hor. sat. 1, 1, 63 sq. Ruhnken Ov. her. 11, 31.————chen = sich begeben, intra limen sese facit, Apul. met. 5, 2: homo meus coepit ad stelas facere, Petron. 62, 4: ad illum ex Libya Hammon facit, Tert. de pall. 3. Vgl. Oudend. Apul. met. 5, 2. p. 321. Salmasius Tert. de pall. 3. p. 206 (ed. Lugd. Bat. 1656).III) intr.: 1) = εργάζεσθαι, arbeiten, Feldarbeit verrichten, Ter. heaut. 60 (73 opus facere).2) handeln, handelnd auftreten, deus, qui primitus operatur ac facit, Chalcid. Tim.: qui, cum cogitasset, facere auderet, Nep.: facto non consulto in tali periculo opus esse, Sall.: opus est facto, Komik.: quoniam, ut aiunt, dei facientes adiuvant, Varro: ratio faciendi, Quint. – m. Advv. – irgendwie handeln, nequiter, schlechte Streiche spielen, Plaut.: bene et benigne, Plaut.: illiberaliter, Ter.: arroganter, Caes.: sedulo, Ter.: humaniter, bene, praeclare, amice, Cic.: iucunde, Plin. ep.: recte, Ter. u. Cic.: seu recte seu perperam, Cic.: fortius, quam locutus est, fecit, Curt. – alci bene, gegen jmd. gut handeln, jmdm. dienen, nützen, Ter.; Ggstz. male alci, jmdm. schaden, Plaut.: alci aegre, jmdm. wehtun, ihn kränken, Ter.: ex voluntate alcis, Liv.: e re publica, Liv.: adversus rem publicam, Caes.: contra rem publicam, Sall.: adversus senatus consultum, Liv.: animo bono, Nep.: animo optimo, Cic.: more tuo, Plaut.: iure, Acc. fr. u. Quint.: lege, Quint.: malā fide, Nep.3) facere cum od. ab alqo, mit jmd. od. auf jmds.————Seite tätig sein, mit jmd. es halten, zusammenhalten, auf jmds. Seite od. Partei sein, jmd. unterstützen, begünstigen, cum alqo, Cic., Nep. u.a.; ab alqo, Cic. u.a. (so auch illinc od. unā facere, auf seiner Seite stehen, es mit ihm halten, Cic. ad Att. 7, 3, 5 W.; Sull. 36); Ggstz. facere adversus alqm, es wider jmd. halten, die Gegenpartei begünstigen, Nep. Eum. 8, 2 (dazu Bremi): eae res contra nos ambae faciunt in hoc tempore, Cic. Quinct. 1.4) eine Opferhandlung vornehmen, mit Dat. der Gottheit, der man opfert (wie ῥέζειν τινί), m. Acc. der Sache, die man opfert, od. mit Abl. des Opfers, mit dem man opfert, qui faciet quando volet, quāque lege volet, facito, Plebisc. vet. bei Liv. 22, 10, 3. – fac. dis, Plaut.: Iunoni Sospitae, Cic.: Marti et Robigini, Tert. – grandia liba Pali, Ov.: bidentes Herculi propter viam, Laber. fr.: Iovi Victori pocillum mulsi, Liv.: pro populo faciens quantum Saufeia bibebat, Iuven. – fac. agnis, Plaut.: catulo, Col.: fac. Iovi bidenti verre, Pompon. com. fr.: agnā Iovi, Varro LL.: vitulā pro frugibus, Verg.5) euphem., vollenden = sterben, faciendum (faciundum) fuit od. faciundum hoc fuit, Anthol. epigr. II. no. 63-66 (Rhein. Mus. 27, 131 f.).6) obszön: a) suae rei causā facere, zu Stuhle gehen, kacken, Petron. 47, 4 u. 66, 2. – b) v. Beischlaf, Catull. 110, 2 u. 5. Pers. 4, 48. Iuven. 7, 239.————Petron. 9, 9; 45, 8; 87, 9.7) zu od. für etw. passen, geschickt sein, m. ad u. Akk. od. m. bl. Dat., v. leb. Wesen, alii ad aprum, alii ad cervum canes faciunt, einige sind Saufänger (Saurüden), andere Schweißhunde, Sen. exc. contr. 3. praef. § 9: Aurelianus ad nostra iam non facit tempora, Vopisc. Aurel. 8, 3: v. Lebl., Medeae faciunt ad scelus omne manus, Ov.: ad talem formam non facit iste locus, Ov.: haec aetas optime facit ad haec studia, Sen.: quod belle facit ad versum, Sen.: quorumdam contumelia non facit ad aulam, Sen.: m. Dat., non faciet capiti dura corona meo, Prop. 3, 1, 20.8) zu, für, gegen od. bei etw. tun, wirken, nützen, helfen, dienlich, förderlich, nützlich sein, absol., od. m. ad, in, adversus u. Akk., od. m. bl. Dat., a) übh.: nec caelum nec aquae faciunt nec terra nec aurae, weder das Klima bekommt mir, noch usw., Ov.: multum viva vox facit, Sen.: fecit aliquid et materia, Sen.: quid stemmata faciunt? Iuven.: quid faciunt leges, ubi etc.? Petron.: dicite, pontifices, in sancto (Tempel) quid facit aurum? Pers.: mire facit (es tut eine außerordentliche Wirkung) in peroratione confessio, Quint. – illa ad publicos usus facientia, Pacat. pan.: quorum (oppidorum) mentio tantum ad ordinem facit, Mela: faciunt in hunc usum arundinum quoque folia, Col. – incolumi Rhodos et Mitylene pulchra facit, Hor. – m. Infin. (als Subj.), plurimum facit dili-————genter nosse causas, Quint. 6, 4, 8: adversus omnia tela, adversus omnium hostium genus facit mortem contemnere, Sen. ep. 36, 8. – b) als mediz. t. t., id bene faciet, Cato: quod idem remedium optime facit exemptā stirpe, Col. – hic sucus facit (ist gut, schlägt an) ad difficultatem urinae, Plin.: quicquid ad salivam facit, Petron.: nihil aeque facere ad urinae morsum, Suet.: medicamentum quod proprie adversus solutionem stomachi facit, Scribon. – radix coeliacis praeclare facit in cinere tosta, leistet den Unterleibskranken vortreffliche Dienste, Plin.: feniculi suci cyathus unus potui datus mirifice pulmoni facit, Plin. Val.⇒ Alter Imperat. face, zB. Enn. ann. 20*. Plaut. asin. 605 u. ö. Ter. Andr. 680 u. ö. Cato r. r. 7 u. 32, 1 ö. Catull. 36, 16. Nep. Paus. 2, 4. Ov. her. 2, 98 u. ö. (als veraltet angef. bei Quint. 1, 6, 21; vgl. Mart. Cap. 3, § 320). – Arch. Fut. faciem, Cato bei Quint. 1, 7, 23 (die besten Hdschrn. facie, wofür Bergk Beitr. 1, 153 faciee schreiben will). – Arch. Perf. fecei, Corp. inscr. Lat. 1, 551. – Arch. Konj. Perf. faxim (= fecerim), Enn. fr. scen. 308. Plaut. Amph. 511; aul. 420. Ter. adelph. 887. 896. – Archaist. Fut. exakt. faxo (= fecero), Afran. com. 67. Plaut. Amph. 355. Ter. Andr. 854. Verg. Aen. 9, 158. Ov. met. 3, 271. Petron. 95, 3. Sil. 17, 235: faxis, Naev. com. 47. Pacuv. tr. 123. Plaut. capt. 124. Ter. Andr. 753. Hor. sat. 2, 3, 38: faxsit, XII tabb. 8, 4 (bei Gell. 20, 1,————12). Pacuv. tr. 424. Acc. tr. 556; od. faxit, Lex Num. Pomp. bei Paul. ex Fest. 6, 2. Plaut. capt. 622. Ter. heaut. 198: faximus, Plaut. truc. 61: faxitis, Formul. vet. bei Liv. 23, 11, 2 u. 29, 27, 3: faxint, in der Formel di faxint, Plaut. Amph. 632; vidul. fr. 2, 31 St. Ter. heaut. 161. Cic. Verr. 3, 81 u. ep. 14, 3, 3. – Passiv facitur, Nigid. comm. gr. bei Non. 507, 15: faciatur, Titin. com. 97. Petron. 71, 10: faxitur (= factum erit), Formul. vet. bei Liv. 22, 10, 6. – Das Passiv von facio vertritt fio, w. s. -
3 Höhe
Hö́he f =, -n1. возвы́шенность, холм; высота́2. высота́; вышина́; у́ровеньlí chte Höhe тех. — высота́ в свету́
Höhe ǘ ber dem Mé eresspiegel геогр. — высота́ над у́ровнем мо́ря
é ine Wand von vier Mé ter Höhe — стена́ высото́й в четы́ре ме́тра
zwei Mé ter in der Höhe mé ssen*, é ine Höhe von zwei Mé ter há ben — име́ть высоту́ два ме́тра
ein Preis in der Höhe von tá usend Mark — пре́мия в разме́ре ты́сячи ма́рок
sich in die Höhe ré cken — тяну́ться вверх, расти́
j-n, etw. in die Höhe brí ngen*1) поднима́ть, повыша́ть что-л.2) раздража́ть кого́-л.auf die erfó rderliche Höhe brí ngen* — подня́ть на до́лжный у́ровеньdie Pré ise in die Höhe tré iben* — вздува́ть це́ны1) поднима́ться, расти́2) разг. взволнова́ться, горячи́ться ( о человеке)3. верши́на, верх, преде́лin ú ngeahnte Höhen á ufsteigen* (s) — подня́ться до небыва́лых [недосяга́емых] высо́т (напр. в карьере)
das ist doch [ja, áber] die Höhe! разг. — э́то уж сли́шком!, да́льше уж (е́хать) не́куда!
auf der Höhe der Wí ssenschaft sté hen* — соотве́тствовать совреме́нному у́ровню нау́киdie Höhen und Tí efen (des Lé bens) — взлё́ты и паде́ния
auf der Höhe sein разг.1) быть на высоте́ положе́ния2) быть в фо́рме, хорошо́ се́бя чу́вствоватьnicht ganz auf der Höhe sein разг. — быть не на высоте́ положе́ния
nicht auf der Höhe der Zeit sté hen* — отстава́ть от ве́ка4. спорт. высота́ -
4 quaero
quaero, quaesīvī, quaesītum, ere, I) suchen, aufsuchen, 1) eig.: α) v. leb. Wesen: αα) leb. Wesen: te, Enn. fr.: te ipsum, Ter.: suos, Caes.: suos notos hospitesque, Caes.: Hectora per acies, Ov.: iuvencum per nemora et lucos, Verg.: quaerens per arva piorum invenit Eurydicen, Ov.: quaeritur huic alius (ein Gegner), Verg.: quaeritur (man sucht einen), qui tantae pondera molis sustineat, Ov.: Gutrua- tus celeriter omnium curā quaesitus, Caes.: quaesitus matri (von der M.) agnus, Verg.: u. so filia matri est quaesita, Ov. – liberos ad necem, Cic. Sest. 54: alqm ad poenam, Eutr. 7, 15. – ββ) Lebl.: cibum (v. Hunde), Varro: portum, Caes.: Indiam, Curt.: terras, Ov.: viam, quā etc., Ov.: locum, in quo etc., Curt.: sibi hospitium, Plaut.: domicilia sibi, Curt.: escam in sterquilino, Phaedr. – β) v. lebl. Subjj.: quod natura cibum quaerit cuiusque animantis, Lucr. 4, 856: per imas quaerit (Ufens) iter valles, sucht sich Bahn (= strömt dahin), Verg. Aen. 7, 802: te decisa suum dextera quaerit, Verg. Aen. 10, 395: mutilatae cauda colubrae... moriens dominae vestigia quaerit, Ov. met. 6, 560. – 2) übtr.: a) suchen, α) = aufzutreiben suchen, sich zu verschaffen-, zu erwerben suchen, zu gewinnen suchen, erstreben od. = etw. sich verschaffen, gewinnen, erringen, αα) leb. Wesen: sibi novum imperatorem, Sall.: alci generum, Plin. ep.:————antiquis de moribus alci uxorem, Iuven.: heredem in regnum, Verg.: adversus externos militem, Tac. – liberos, zu zeugen suchen, erzielen, Plaut. u. Suet.: iustissimos viros ad administrandam rem publicam, zu gewinnen suchen, Eutr.: u. so melius visum amicos quam servos quaerere, Sall. – ββ) Lebl.: pecuniam (vom Borger), Nep.: opus (Arbeit), Cic. u. Liv.: alci venenum (jmd. zu vergiften suchen), Cic.: mortem, den T. suchen, Vell.: vitam, das L. zu erhalten suchen, Vell.: remedium sibi ad alqd, Cic.: locum (Gelegenheit) iniuriae, Liv., od. insidiis, Liv. u. Curt.: tempus aut locum pugnae, Sall.: tempus atque occasionem fraudis ac doli, passen auf usw., Caes.: armis gloriam atque divitias, Sall.: gloriam bello, Cic., belli domique, Eutr.: sibi dignitatem, Hirt. b. G.: alci od. sibi honores, Cic. u. Liv.: nobilitatem laboribus atque periculis, Sall.: bello concordiam, Sall. fr.: principatum armis, Vell.: immortalitatem sibi morte, Cic.: iustum amorem omni sibi liberalitate et docilitate, Eutr.: victoria quaeritur sollicitis armis, Ov.: quaesita per hoc dignitas, Sen. ep. 68, 11. – v. Lebl., quid sibi hic vestitus quaerit? was soll das Kleid bedeuten? Ter. eun. 558. – β) suchen = zu bewerkstelligen-, zu bereiten suchen, od. = bewerkstelligen, bereiten, fugam ex Italia, Cic.: itineribus diversis fugam nequiquam, Caes.: alci ignominiam, Liv.: alci salutem malo, Ter.: dedecore potius quam manu salutem lie-————ber sein Heil suchen in usw., Sall.: invidiam in alqm, zu erregen suchen, Cic.: u. so ex habitu invidiam Midiae (dem Midias), Quint.: ultionem, Veranlassung zur Rache suchen, Vell. – γ) nach jmd. od. etw. Verlangen tragen, trachten, etw. verlangen, begehren, erwarten, Caesarem, Hor. carm. 4, 5, 16: pocula aurea, Hor.: solacia, Curt.: novum statum, novam rem publicam, Vell.: non tam mortis quam belli remedium, Curt.: eas se tamen balneas non ex libris patris, sed ex tabulis et ex censu quaerere, Cic. – m. folg. ut u. Konj., quaeris (du verlangst, wünschest), ut suscipiam cogitationem, quidnam istis agendum putem, Cic. ad Att. 14, 20, 4 zw. (Wesenb. quod vis): u. so verb. quaerere et petere, ut etc., Gell. 13, 18 (17), 2. – δ) nach etw. sich umsehen = auf etw. sinnen, denken, consilium, Ter.: omisso veteri consilio novum, Sall.: consilia belli, Hirt. b. G.: aliquid duram in dominam, Prop. – mit folg. indir. Fragesatz, quaerere ipse secum et agitare cum suis coepit, quibusnam rebus in ea provincia maximam uno anno pecuniam facere posset, Cic. Verr. 2, 17: ut quaeramus, quonam modo maxime ulti sanguinem nostrum pereamus, Sall. Cat. 33, 5. – ε) mit folg. Infin., suchen = sich bemühen zu usw., od. = begehren, wünschen zu usw., bibere in somnis, Lucr.: abrumpere lucem, Verg.: mitibus mutare tristia, Hor.: mori, Sen., honeste mori, Iustin.: e monte aliquo in alium transilire,————Plin.: mutare sedes, Tac. – b) beratend, besprechend untersuchen, zum Gegenstande der Beratung od. Untersuchung od. Betrachtung machen, profectionis tempus, Caes. b. c. 1, 67, 1: rationem perficiendi (consilii), Caes. b. G. 7, 37, 6: sed quaeramus unamquamque reliquorum sententiam, Cic. Tusc. 5, 48. – m. de u. Abl., Socratem de vita et de moribus solitum esse quaerere, Cic. de rep. 1, 16: iuvabat de aeternitate animarum quaerere (nachzudenken), Sen. ep. 102, 2. – absol., quaero, ich sinne darüber nach, Ter. Andr. 683. – c) zu erfahren od. zu ergründen suchen, wissen wollen, sich erkundigen, Erkundigung einziehen, fragen, forschen, α) übh.: αα) alqm, zB. alqm a ianua, ab ostio, nach jmd. an der Haustür fragen, Cic. de or. 2, 276. – ββ) alqd ab, ex od. de alqo, gew. m. folg. Fragesatz, quaerit ex solo ea, quae in conventu dixerat;... eadem secreto ab aliis quaerit, Caes.: a quo cum quaesivisset, quo duci se vellet, Nep.: quaero abs te teneasne memoriā etc., Cic.: quaero a te, utrum hoc adduxerit caeli temperatura an terrae bonitas? Varro fr.: de te ipso, Vatini, quaero, utrum... an etc., Cic.: ex me quaesieras, nonne putarem etc., Cic.: ex quibus quaererent scirentne etc., Cic. – dum inter se invicem quaerunt, quae sit huius perseverantiae causa, Lact. – quaere, cur? Cic.: quaerant, num quid etc., Cic.: quaesivit, si (ob) incolumis evasisset, Liv.: cum quaereretur, ecqui Campanorum————bene meritus de re publica nostra esset, Liv. – nachaug. m. folg. an u. Konj. quaesitum est, an danda esset inquisitio, Plin. ep. 6, 29, 8 (u. so 7, 11, 1; 7, 19, 5 u.a.): quaesito (Abl. absol.), an Caesar venisset, Tac. ann. 2, 9. – cura tibi de quo quaerere nulla fuit, nach dem zu fragen, Ov. ex Pont. 4, 3, 18. – quid quaeris? was fragst du noch? = kurz, mit einem Worte, Cic. u. Hor.: ebenso noli quaerere, Cic. – si quaeris, wenn du weiter (nach dem weiteren Erfolge) fragst, das Weitere wissen willst, genauer auf die Frage eingehst, Cic.: ebenso si quaerimus, si quaeritis? Cic.: u. si verum quaeris, Cic. – Partiz. subst., quaesītum, ī, n., die Frage, Ov. met. 4, 794. Ov. fast. 1, 278. – als Übersetzung von πύσμα (als rhet. Fig.), Aquil. Rom. de fig. sent. § 12. Mart. Cap. 5. § 524. – β) von der wissenschaftl. Frage, an jmd. eine Frage richten, eine Frage aufstellen, -aufwerfen, multa ex eo saepe quaesivi, Cic.: si quis quid quaereret, Cic.: naturā fieret laudabile carmen, an arte, quaesitum est, Hor.: quaeritur inter medicos, cuius generis aquae sint utilissimae, Plin. – d) gerichtl. befragen, mit jmd. od. über etw. ein Verhör anstellen (halten), etw. gerichtl. untersuchen, wegen od. über etw. eine Untersuchung anstellen, rem per tormenta, Suet.: coniurationem, Liv.: de morte alcis, Cic.: absol., coëgit consules circa fora proficisci ibique quaerere et iudicia exercere, Liv. 39, 18, 2. – de servo in dominum,————den Sklaven peinlich befragen wegen des H. (über den H.), Cic.: aber de Philota (mit Ph.), Curt.II) prägn.: a) suchen = durch Arbeit, Verdienst zu erwerben suchen, erwerben, verdienen, tam facile victum, Ter.: victum vulgo (v. einer Buhldirne), Ter.: u. so victum sibi obscoenissimum, Lact.: victum sibi aegre quaesisse eumque sordide invenisse comparandis mulis et vehiculis, quae etc., Gell. 15, 4, 3: argentum, Hor.: pecuniam, Plaut.: nummos aratro et manu, Cic.: rem honeste mercaturis faciendis, Cic.: fruges boum labore quaesitae, Curt.: iam diu nihil quaesivisse, Cic.: ea, quae voce quaesierat, Quint.: miser homo est, qui ipsus sibi quod edit quaerit et id aegre invenit, Plaut.: ego quaero quod edim, his (= hi) quaerunt quod cacent, Pompon. com. fr.: alius quantum aleā quaesierit tantum bibit, Plin. – absol., conserva, quaere, parce, Ter.: laborans, quaerens, parcens, Ter.: nec minor est virtus quam quaerere, parta tueri, Ov.: contrivi in quaerendo vitam, Ter.: denique sit finis quaerendi, Hor.: quis hunc non putet confiteri sibi quaesito opus esse? er müsse etwas verdienen, Cic. – Partiz. subst., quaesītum, ī, n. u. Plur. quaesīta, ōrum, n., das Erworbene, quaesiti tenax, et qui quaesita reservent, Ov. met. 7, 657: asper et attentus quaesitis, Hor. sat. 2, 6, 82: bes. erworbene (gesammelte) Schätze, ante quaesita, Hor. sat. 1, 1, 38. – b) etw. vergebens suchen, sich vergebens nach etw. umse-————hen, etw. vermissen, Siciliam in Sicilia, Cic.: saepe Persas et Indos et imbellem Asiam, Liv.: optatos Tyndaridas, Prop.: occasionem omissam od. praetermissam, Liv.: quaerit Boeotia Dircen, Ov.: amnes quaerunt armenta, Stat.: soleo non numquam quaerere M. Regulum, nolo enim dicere desiderare, Plin. ep. 6, 2, 1: hic ego virtutem vestram quaero, sapientiam desidero, veterem consuetudinem requiro, Cornif. rhet. 4, 49. – c) etw. verlangen, erfordern; nötig machen (v. Lebl.), sic alia, quae umidum locum quaerunt, Varro r. r. 1, 23, 4: quia (alter collis) magnā parte editus et praeceps pauca munimenta quaerebat, Sall. Iug. 98, 3: ne limites ex litibus iudicem quaerant, Varro r. r. 1, 15 in.: nego ego quicquam a testibus dictum, quod cuiusquam oratoris eloquentiam quaereret, Cic. II. Verr. 1, 29: quod bellum repens aut dictatoriam maiestatem aut Quinctium rectorem quaesisset, Liv. 4, 14, 2. -
5 и
союз1) ( обозначает соединение) undтео́рия и пра́ктика — Theoríe und Práxis
рабо́тать и учи́ться — árbeiten und lérnen
2) (в смысле "также") auchи я хочу́ гуля́ть — ich will auch spazíerengehen, auch ich will spazíerengehen
3) (в смысле "действительно") auch; und wírklich, und tátsächlichон и заболе́л — und er ist wírklich krank gewórden; er ist auch tátsächlich krank gewórden
4) (в смысле "именно") geráde; ébenоб э́том и говори́тся в кни́ге — ében [geráde] dávon ist im Buch die Réde
5) (в смысле "хотя") zwar, wenn... auch; schon; obwóhl, obgléichи рад вас ви́деть, но не могу́ бо́льше у вас остава́ться — ich fréue mich zwar Sie zu séhen, kann áber doch nicht länger bei íhnen bléiben
и хо́чется в теа́тр, да вре́мени нет — ich möchte schon ins Theáter, hábe áber kéine Zeit
6) (в смысле "даже") sogár, selbst; nicht éinmal ( при отрицании)э́то и для него́ тру́дно — das ist sogár [selbst] für ihn schwer; selbst [sogár] ihm fällt das schwer
я и ду́мать не хочу́ об э́том — ich will nicht éinmal darán dénken
7) (в смысле "неужели") wie; und (при гл. в Konj.)и ты ему́ ве́ришь! — wie kannst du ihm gláuben!
и он э́то сде́лал? — und er hätte das getán?
8)и... и ( при повторении) — sowóhl... als auch, sowóhl... wie
и мать, и оте́ц, и де́ти — die Mútter, der Váter und die Kínder
и сын, и дочь — sowóhl der Sohn als auch die Tóchter
и то и друго́е — béides; sowóhl das éine wie das ándere
они́ и смея́лись и пла́кали одновре́ме́нно — sie láchten und wéinten zugléich
9) (в смысле "тем не менее") und, áberма́льчик, и пла́чет! — ein Knábe, und wéinen!
10)и так да́лее (сокр. и т.д.) — und so wéiter (сокр. usw.)
и про́чее (сокр. и пр.) — und ándere(s) mehr (сокр. u.a.m.)
и тому́ подо́бное (сокр. и т.п.) — und dergléichen (mehr) (сокр. u.dgl.(m.))
-
6 gehen
géhen*I vi (s)1. идти́, ходи́ть; уходи́тьer ist von uns gegá ngen — он у́мер, он ушё́л от нас
es gé hen á llerlei Gerǘ chte — хо́дят ра́зные слу́хи
mit der Zeit gé hen — идти́ в но́гу со вре́менем
2. уезжа́ть; отправля́тьсяgeh zum Té ufel! груб. — иди́ к чё́рту!
3. выходи́ть, смотре́ть (на юг и т. п.)4. пойти́, поступи́ть (куда-л.); нача́ть занима́ться (чем-л.); стать (кем-л.)auf die Universitä́t gé hen — поступи́ть в университе́т
5. де́йствовать, рабо́татьder Teig ist gegá ngen — те́сто подняло́сь
das Telefón [die Klíngel] geht — телефо́н [звоно́к] звони́т
die Tür geht — дверь открыва́ется
6. идти́, протека́ть; клони́ться к чему́-л.die Sá che scheint dahí n zu gé hen, daß … — де́ло, ка́жется, кло́нится к тому́, что́бы …
7. разг. идти́, находи́ть сбытdas Geschä́ft geht gut — де́ло [предприя́тие] процвета́ет [идё́т хорошо́]
8. приступи́ть9. разг. уходи́ть ( в отставку), увольня́тьсяnach dí eser Affä́re mú ßte der Miní ster gé hen — по́сле э́того сканда́ла мини́стр был вы́нужден уйти́ в отста́вку
10. разг. одева́ться ( определённым образом)sie geht í mmer gut geklé idet — она́ всегда́ хорошо́ оде́та
sie geht í mmer in Schwarz — она́ всегда́ хо́дит в чё́рном [но́сит тра́ур]
11. разг. вмеща́тьсяder Á nzug geht nicht mehr in den Kó ffer — костю́м уже́ не влеза́ет в чемода́н
12. разг. проходи́тьder Schrank geht nicht durch die Tür — шкаф не прохо́дит че́рез дверь
13. достава́тьer geht mir bis an die Schú lter — он мне достаё́т до плеча́
der Rock geht bis ans Knie — ю́бка дохо́дит [длино́й] до коле́на
14.:II vimp1.:wie geht's, wie steht's? — как живё́те-мо́жете?
es geht — ничего́, так себе́, терпи́мо
es wird schon gé hen! — обойдё́тся!; сойдё́т!
es kann doch nicht í mmer á lles nach dir gé hen — не мо́жет же всегда́ всё быть по-тво́ему
es geht á lles nach Wunsch — всё идё́т как по зака́зу [как нельзя́ лу́чше]
so gut es geht — по ме́ре возмо́жности
es geht nichts darǘ ber — нет ничего́ лу́чше [вы́ше, доро́же] (э́того)
2.:es geht nicht um mich — речь [де́ло] идё́т не обо мне
es geht um álles [ums Gánze] — на ка́рту поста́влено всё
-
7 Jahr
Jahr n -(e)s, -e1. годdí eses Jahr — в э́том году́
ein gánzes [vólles] Jahr — кру́глый год
nä́ chstes Jahr — в бу́дущем году́
vó riges Jahr — в про́шлом году́
á lle(r) drei Já hre — ка́ждые три го́да
j-m ein gesú ndes né ues Jahr wǘ nschen — пожела́ть кому́-л. здоро́вья в но́вом году́
die Já hre gé hen ins Land — го́ды прохо́дят, вре́мя ухо́дит
etw. nach Jahr und Tag (noch) wí ssen* — в то́чности по́мнить да́ту, когда́ что-л. бы́лоú mgerechnet auf ein Jahr — из расчё́та на́ год
(im Já hre ) 1957 ( neunzehnhú ndertsiebenundfünfzig) — в 1957 году́
die Revolutió n (von) 1918 — револю́ция 1918 го́да
nach [vor] Jahr und Tag — оде́жды, когда́-то, не́когда
ó hne Jahr — без указа́ния го́да, без да́ты
ǘ ber nach Jahr und Tag — со вре́менем, когда́-нибудь, че́рез мно́го [не́сколько] лет
2.:er ist fünf Já hre alt — ему́ пять лет
er ist aus den bé sten Já hren heráus — он уже́ не мо́лод
bei Já hren sein книжн., in gesé tzten Já hren sein книжн. — быть в года́х [в лета́х], быть пожилы́м
für Kí nder bis zu sé chzehn Jahre(n) — для дете́й до шестна́дцати лет
er steht im fǘ nften Jahr книжн., er wird fünf (Já hre alt) — ему́ (пошё́л) пя́тый год
sie ist in sé inen Já hren — она́ ему́ рове́сница
ein Jú nge von fünf Já hren — ма́льчик пяти́ лет, пятиле́тний ма́льчик
-
8 geben
gében*I vt1. дава́ть; подава́тьes ist mir nicht gegé ben … — мне не дано́ …, я не уме́ю …, я не в состоя́нии …
gé ben sie mir bítte Herrn N. — соедини́те меня́, пожа́луйста, с господи́ном N.; позови́те, пожа́луйста, господи́на N. ( к телефону)
die Brust gé ben — дать грудь ( ребёнку)
du gibst спорт. разг. — твоя́ пода́ча, ты подаё́шь
2. дава́ть, вруча́ть3. сдава́ть, отдава́тьj-n in Kost [in Pensión] gé ben — отда́ть [устро́ить] кого́-л. на по́лный пансио́н
j-n in die Lé hre gé ben — отда́ть кого́-л. в уче́ние ( мастеру)
zur Reparatúr gé ben — отда́ть [сдать] в ремо́нт
4. дава́ть, предоставля́тьj-m das Recht gé ben — дава́ть [предоставля́ть] кому́-л. пра́во
j-m das Wort gé ben — дать [предоста́вить] кому́-л. сло́во ( в прениях)
5. дава́ть, придава́ть6. дава́ть, устра́иватьwas wird hé ute (im Theá ter) gegé ben? — что идё́т сего́дня (в теа́тре)?
7. задава́ть ( взбучку)gib ihm! — (по)бе́й его́!; дай ему́!
es j-m (ó rdentlich) gé ben фам. — (кре́пко) всы́пать кому́-л.
8. ю.-нем., австр. положи́ть ( в еду)Salz in die Sú ppe gé ben — посоли́ть суп
9.:etw. gé ben — дава́ть (какой-л. результат), станови́ться (кем-л., чем-л.)
zwei mal zwei gibt vier — два́жды два — четы́ре
der Jú nge wird é inen gú ten Spó rtler gé ben — из ма́льчика полу́чится [вы́йдет] хоро́ший спортсме́н
10.:(ké ine) Ná chricht von sich (D) gé ben — (не) дава́ть о себе́ знать
kein Lé benszeichen von sich (D) gé ben — не дава́ть о себе́ знать; не подава́ть при́знаков жи́зни
etw. von sich (D) gé ben1) издава́ть ( звук); произноси́ть; выска́зывать2) физ. выделя́ть, излуча́тьer gibt á lles (wí eder) von sich (D) разг. — его́ всё вре́мя рвёт [тошни́т]
11.:j-m das lé tzte Gelé it gé ben высок. — проводи́ть кого́-л. в после́дний путь, отда́ть после́дний долг кому́-л.
éinen Rat [разг. éinen Tip] gé ben — дать сове́т, подсказа́ть
Ré chenschaft gé ben — дава́ть отчё́т, отчи́тываться
dem Pferd die Spó ren gé ben — пришпо́рить коня́
é inen Tritt gé ben — дать пино́к
Únterricht [Stúnden] gé ben — дава́ть уро́ки
j-m sein Wort gé ben — дава́ть сло́во, обеща́ть
ein Wort gab das á ndere gé ben — сло́во за́ слово
12.:sich (D) é ine Blö́ße gé ben — обнару́живать своё́ сла́бое [уязви́мое] ме́сто; обнару́живать своё́ неве́жество [свою́ некомпете́нтность]; компромети́ровать себя́
ich gébe es Í hnen zu bedé nken! — поду́майте-ка хороше́нько!
14.:viel auf etw. (A) gé ben — придава́ть чему́-л. большо́е значе́ние
viel auf j-n gé ben — высоко́ ста́вить кого́-л., счита́ться с кем.-л.
nichts auf etw. (A) gé ben — не придава́ть чему́-л. никако́го значе́ния
ich gäbe viel dárum … — я до́рого бы дал …
1. отдава́ться, предава́тьсяsich j-m, é iner Sá che (D ) zu é igen gé ben — отда́ться кому́-л., чему́-л. всей душо́й [всем се́рдцем], всеце́ло посвяти́ть себя́ кому́-л., чему́-л.
2. держа́ть себя́, вести́ себя́sich wie ein Erwá chsener gé ben — стро́ить из себя́ взро́слого ( о ребёнке)
3. ула́живатьсяdas wird sich schon gé ben — всё ула́дится
4.:sich zu erké nnen gé ben — назва́ть своё́ и́мя
III vimp:es gibt — есть, быва́ет, име́ется
es gibt viel zu tun — мно́го рабо́ты
was gibt's? — что тако́е? в чём де́ло?
was wird's gé ben? — что бу́дет?; что из э́того вы́йдет?
es hat Lärm gegé ben — э́то произвело́ шум
was gibt es da zu lá chen? — что тут смешно́го?
was es nicht á lles gibt! — чего́ то́лько не быва́ет!
Rúhe, sonst gibt's was! фам. — ти́ше [успоко́йся], а то попадё́т!
wo gibt's denn so was!, das gibt's ja gar nicht! фам. — где э́то ви́дано!, куда́ э́то годи́тся!
-
9 bringen
bríngen* vt1. приноси́ть, привози́ть; относи́ть, отвози́ть, доставля́ть (что-л. куда-л.)2. приводи́ть, провожа́ть, сопровожда́ть, доставля́ть (кого-л. куда-л.)3. ( über A, von D) публикова́ть (что-л.); помеща́ть (материа́л); сообща́ть (о чём-л.) (о газетах, журналах)5. перен. приноси́ть; вызыва́ть, стать причи́ной (чего-л.)es bringt mit sich, daß … — э́то повлечё́т за собо́й то, что … э́то бу́дет причи́ной того́, что …
6. достига́ть, добива́ться (чего-л.); осуществля́ть (что-л.)er bringt dí ese schwí erige Ǘ bung nicht разг. — у него́ не получа́ется э́то тру́дное упражне́ние
er hat es weit gebrá cht — он далеко́ пошё́л, он мно́гого доби́лся
er hat es zu nichts gebrá cht — из него́ ничего́ пу́тного не вы́шло, он ничего́ не доби́лся
7. (um A) лиша́ть (кого-л. чего-л.)j-n um den Verstá nd brí ngen — своди́ть кого́-л. с ума́
etw. an den Tag [ans Licht] brí ngen — обнару́живать, проявля́ть что-л.
etw. an sich (A) brí ngen — присва́ивать (себе́) что-л.
j-n auf den ré chten Weg brí ngen — напра́вить кого́-л. на путь и́стинный
gut, daß du mich dará uf gebrá cht hast — хорошо́, что ты мне об э́том напо́мнил
der Wá gen bringt es auf 120 Kilomé ter in der Stú nde — автомоби́ль мо́жет разви́ть ско́рость до 120 киломе́тров в час
er hat es auf á chtzig Já hre gebrá cht — он до́жил до восьми́десяти лет
j-n aus der Fá ssung brí ngen — вы́вести кого́-л. из себя́ [из равнове́сия]
j-n in Gefá hr brí ngen — подверга́ть кого́-л. опа́сности
j-n in Verzwé iflung brí ngen — доводи́ть до отча́яния кого́-л.
ich kann es nicht ǘber mich [ǘbers Herz] brí ngen — я не могу́ реши́ться на э́то, я не могу́ себя́ заста́вить сде́лать э́то
sein Geld ú nter die Lé ute brí ngen разг. — тра́тить (свои́) де́ньги
etw. von der Stélle [vom Fleck] brí ngen — сдви́нуть что-л. с ме́ста; перен. тж. сдви́нуть что-л. с мё́ртвой то́чки
etw. vor Gerícht [vor den Ríchter] brí ngen — возбуди́ть де́ло в суде́
j-n zu Bett brí ngen — укла́дывать спать кого́-л.
etw. zu j-s Ké nntnis brí ngen книжн. — доводи́ть что-л. до чьего́-л. све́дения, уведомля́ть кого́-л. о чём-л.
j-n zum Schwé igen brí ngen — заста́вить (за)молча́ть кого́-л. (тж. перен.)
j-n zu sich (D) brí ngen — приводи́ть кого́-л. в чу́вство [в созна́ние]
j-n zum Sté hen brí ngen — заста́вить кого́-л. останови́ться, останови́ть кого́-л.
-
10 Freund
m (-(e)s, -e)1) друг, прия́тель, това́рищein gúter Freund — хоро́ший друг
ein wáhrer Freund — и́стинный друг
ein tréuer Freund — ве́рный друг
ein náher Freund — бли́зкий друг
ein álter Freund — ста́рый друг
ein néuer Freund — но́вый друг
der béste Freund — лу́чший друг
er war mein béster / éinziger Freund — он был мои́м лу́чшим / еди́нственным дру́гом
er ist mein béster Freund geblíeben — он оста́лся мои́м лу́чшим дру́гом
mein Freund war er nie — он никогда́ не́ был мои́м дру́гом
er hat [besítzt] kéinen Freund — у него́ нет дру́га
er hat víele Freunde — у него́ мно́го друзе́й
hier bin ich únter méinen Freunden — здесь я среди́ свои́х друзе́й
du bist áber ein schöner Freund! — како́й же ты мне друг!, хоро́ш же ты друг, не́чего сказа́ть!
sich (D) überáll gúte Freunde máchen — находи́ть повсю́ду друзе́й
mit j-m gut Freund sein — быть в хоро́ших [прия́тельских] отноше́ниях с кем-либо
er ist mit víelen Kollégen gut Freund — он в прия́тельских отноше́ниях со мно́гими сослужи́вцами [колле́гами]
2) друг, дружи́ще в обращенииwie geht's, álter Freund? разг. — как дела́, дружи́ще?
líeber Freund! — дорого́й [ми́лый] друг! в письме
3) сторо́нникein Freund der Wáhrheit — защи́тник и́стины
er ist ein tréuer Freund des Fríedens — он ве́рный сторо́нник ми́ра
4) люби́тельer ist ein Freund gúter Musík / der Tíere — он люби́тель хоро́шей му́зыки / живо́тных
er ist kein Freund von víelen Wórten — он не лю́бит ли́шних слов
Deutsch-Russische Wörterbuch der aktiven Wortschatz > Freund
-
11 ganz
I a1. весь; це́лыйganz Európa — вся Евро́па
sie war die gá nze Mú tter разг. — она́ ко́пия ма́тери ( очень похожа на мать)
gá nze drei Mann разг. — все тро́е [три челове́ка]
2. разг.:3. разг. це́лый, неповреждё́нныйdas Glas ist ganz geblí eben — стака́н не разби́лся [оста́лся цел]
etw. wí eder ganz má chen — почини́ть [испра́вить, скле́ить, заши́ть] что-л. (сломанное, разбитое, разорванное)
II adv1. совсе́м, соверше́нно, вполне́; всеце́лоganz alléin — совсе́м оди́н, оди́н-одинё́шенек
ganz gewíß — несомне́нно
ganz recht — соверше́нно ве́рно
ganz schlecht — совсе́м [о́чень] пло́хо
ganz am Á nfang — в са́мом нача́ле
ganz im Nó rden — на са́мом се́вере
é ine nicht ganz ú nbekannte Persón — небезызве́стная ли́чность
er ist ganz der Mann dazú — он подходя́щий челове́к для э́тогоdas ist ganz mé ine Mé inung — я по́лностью разделя́ю ва́ше мне́ние, я абсолю́тно с ва́ми согла́сен
1) в о́бщем, в це́лом; в ито́ге2) целико́м; о́птомganz und gar — совсе́м, по́лностью, соверше́нно
ganz und gar nicht — во́все [отню́дь, совсе́м] не, ничу́ть [ниско́лько] (не)
ganz und gar nichts — ро́вным счё́том ничего́
ganz von selbst — сам(о́) собо́й
2. разг. дово́льно, до не́которой сте́пениganz gut — дово́льно хорошо́
ein ganz gú ter Mensch — неплохо́й челове́к
-
12 Nase
f <-, -n>1) носeine geráde Náse — прямой нос
fálsche Náse — накладной нос
durch die Náse átmen — дышать через нос
sich (D) die Náse schnáúben* [pútzen, schnéúzen] — сморкаться
sich (D) die Náse zúhalten* — зажимать нос (при дурном запахе)
j-m läuft die Náse — страдать насморком
Ihr blútet die Náse. — У неё идёт кровь из носа.
Warúm rédest du durch die Náse. — Почему ты гнусавишь.
2) нос, обоняние, нюхIch hábe éínen séltsamen Gerúch in die Náse bekómmen. — Я почувствовал какой-то странный запах.
Der Blúmenduft steigt in die Náse. — Чувствуется аромат цветов.
3) перен чутьё, чувствительность, умение ориентироваться в обстановке, предугадывать событияéíne gúte [féíne] Náse für etw. (A) háben разг — иметь хороший нюх [тонкое чутьё] на что-л
Sie hátte die ríchtige Náse fürs Geld. — У неё было настящее чутьё на деньги. / Она всегда знала, на чём можно хорошо заработать.
4) шутл нос (передняя часть корабля, самолёта, автомобиля), выступы на зданиях6) зоол подуст (рыба)séíne Náse gefällt [passt] mir nicht разг — он мне несимпатичен
(ímmer) der Náse nach разг — всё прямо, не сворачивая
die Náse rümpfen разг — сморщить нос, презрительно поморщиться, скорчить недовольную мину, ≈ нос воротить
die Náse hoch trágen* разг — задирать нос, важничать
séíne Náse in etw. [in álles, überáll] (hinéín)stécken разг — всюду совать свой нос, соваться куда не спрашивают
séíne Náse zu tief ins Glas stécken шутл — выпить [хватить] лишку
die [séíne] Náse in ein Buch stécken — уткнуться носом в книгу, уйти с головой в учёбу
ich hábe die Náse [gestríchen] voll von etw. (D) разг — это мне надоело, с меня хватит, я сыт по горло чем-л
j-m éíne lánge Náse dréhen [máchen] фам — 1) показать кому-л нос 2) натянуть [наставить] нос кому-либо, оставить кого-л с (длинным) носом
mit lánger Náse ábziehen* (s) разг — уйти [остаться] с носом
j-m j-n vor die Náse sétzen разг — поставить кого-л начальником над кем-л
j-m etw. an der Náse ánsehen* разг — догадываться о чём-л по чьему-л виду, видеть что-л по чьему-л носу [по выражению лица]
fass [zupf] dich líéber an déíner éígenen Náse! разг — ≈ других не суди — на себя погляди; посмотри лучше на себя!
j-n an der Náse herúmführen разг — водить за нос, обманывать, дурачить кого-л
auf der Náse líégen* разг — лежать пластом
auf die Náse fállen* (s) разг — 1) упасть ничком, расквасить себе нос 2) потерпеть фиаско, оскандалиться
j-m eins [was] auf die Náse gében* разг — щёлкнуть кого-л по носу, поставить кого-л на своё место, одёрнуть [осадить, оборвать] кого-л
j-m auf der Náse herúmtanzen разг — ≈ верёвки вить из кого-л, садиться на шею кому-л
j-m etw. nicht auf die Náse bínden* разг — не рассказывать кому-л того, что ему не следует знать, не раскрыть свои карты кому-л
kléínen Kíndern muss man nicht álles auf die Náse bínden* — не следует всего говорить детям
j-m etw. aus der Náse zíéhen* — выведывать [выуживать] что-л у кого-л
j-n mit der Náse auf etw. (A) stóßen* разг — ткнуть носом кого-л во что-л
sein Gesíchtskreis geht nicht [er sieht nicht] ǘber die éígene Náse hináús, er sieht nicht wéíter, als séíne Náse (reicht) разг — он не видит дальше своего носа
sich (D) den Wind um die Náse wéhen lássen* разг — повидать свет, побывать во многих местах [в далёких странах]
j-m die Fáúst únter die Náse hálten* — грозить кому-л (показывая кулак)
j-m etw. únter die Náse réíben* разг — грубо дать понять, сказать прямо в лицо кому-либо что-л, попрекать кого-л чем-л
j-m etw. vor der Náse wégschnappen разг — выхватить, стащить у кого-л что-л из-под носа
j-m die Tür vor der Náse zúmachen [zúschlagen*] разг — захлопнуть дверь перед чьим-л носом
die Stráßenbahn ist mir vor der Náse wéggefahren разг — трамвай ушёл у меня перед самым носом
die Náse vorn háben разг — одержать победу, добиться успеха
die Náse hängen* lássen* разг — повесить нос
sich (D) éíne góldene Náse verdíénen — хорошо зарабатывать
die [j-s] Náse beléídigen — плохо пахнуть
fünf Stück pro Náse gében* разг — давать по пять штук на нос [на брата, на человека]
-
13 bis
(A)до употр. при обозначенииbis Berlín — до Берли́на
bis wohín? — до како́го ме́ста?
bis dorthín — до того́ ме́ста
bis óben — до́верху
von óben bis únten — све́рху до́низу
von óben bis únten ánsehen — огляде́ть кого́-либо с головы́ до ногich ging mit ihm bis zum Báhnhof — я шёл [ходи́л] с ним до вокза́ла
er bráchte mich mit séinem Áuto bis ins Hotél — он отвёз меня́ на свое́й маши́не до гости́ницы [в гости́ницу]
bis 18 Uhr — до 18 часо́в
bis jetzt — до настоя́щего моме́нта
bis géstern — до вчера́шнего дня
von 13 bis 14 Uhr ist das Geschäft geschlóssen — с 13 до 14 часо́в магази́н закры́т
vom érsten bis (zum) fünften Apríl — с пе́рвого до пя́того апре́ля
ich muss díese Árbeit bis zum drítten Október beénden — я до́лжен зако́нчить э́ту рабо́ту до тре́тьего октября́
von 1995 bis 1998 árbeitete er in Hálle — с 1995 го́да по 1998 год он рабо́тал в Га́лле
ich hábe bis vórige Wóche / bis (zum) Dónnerstag / bis Énde März gewártet — я ждал до про́шлой неде́ли / до четверга́ / до конца́ ма́рта
bis zur létzten Minúte — до после́дней мину́ты
bis zum létzten Áugenblick — до после́днего моме́нта
bis wann? — до каки́х пор?, до како́го вре́мени?
bis wann soll ich wárten? — до како́го вре́мени я до́лжен ждать?
acht bis neun Stúnden — во́семь - де́вять часо́в
wir müssen noch 8 bis 10 Kilométer láufen — нам ещё идти́ во́семь - де́сять киломе́тров
Kínder von 6 bis 14 Jáhren — де́ти от шести́ до четы́рнадцати лет
-
14 малый
I прил.klein, geríngон мал ро́стом — er ist klein von Wuchs
пальто́ ему́ мало́ — der Mántel ist ihm zu klein
бесконе́чно ма́лый мат. — unéndlich klein, infinitesimál
••от ма́ла до вели́ка — alt und jung, groß und klein
с ма́лых лет — von klein auf, von Kíndheit auf
мал золотни́к, да до́рог посл. — klein, áber fein
без ма́лого — beináhe, fast
без ма́лого три часа́ — beináhe drei Stúnden
II м разг.са́мое ма́лое ( вводное слово) — wénigstens, míndestens
Búrsche m, Júnge m••до́брый ма́лый — gúter Kerl
-
15 отказываться
несов.; сов. отказа́ться1) ответить отказом áb|lehnen (h) от чего л. → A (дополн. обязательно) что л. (с)делать zu + Infinitiv; ábschlagen er schlägt áb, schlug áb, hat ábgeschlagen от чего л. → A (дополн. обязательно)Мы пригласи́ли его́ в теа́тр, но он ве́жливо отказа́лся. — Wir lúden ihn ins Theáter éin, er léhnte áber die Éinladung höflich áb.
Почему́ ты отка́зываешься от мое́й по́мощи? — Warúm lehnst [schlägst] du méine Hílfe áb?
Вы не отка́жетесь от ча́шки ча́я? — Éine Tásse Tee wérden Sie wohl nicht ábschlagen [áblehnen]?
Он отказа́лся сыгра́ть со мно́й па́ртию в ша́хматы. — Er léhnte es áb, mit mir éine Partíe Schach zu spíelen.
2) от возможности иметь, получить, сделать что л. verzíchten (h) от чего л. → Auf A; оставить (планы, надежды), бросить (привычку) áufgeben er gibt áuf, gab áuf, hat áufgegeben от чего л. → AЕму́ пришло́сь отказа́ться от пое́здки, от э́того удово́льствия. — Er músste auf die Réise, auf díeses Vergnügen verzíchten.
Нам придётся отказа́ться от своего́ пла́на. — Wir müssen auf Únser Vórhaben verzíchten. / Wir müssen Únser Vórhaben áufgeben.
Он отказа́лся от свои́х ста́рых привы́чек. — Er hat séine álten Gewóhnheiten áufgegeben.
3) о категорическом отказе выполнить что л. verwéigern (h) что л. сде́лать → A отглагольного существ. в знак протеста sich wéigern (h) что л. сделать zu + InfinitivОн отказа́лся дава́ть показа́ния. — Er verwéigerte die Áussage. / Er wéigerte sich áuszusagen.
Он отказа́лся вы́полнить прика́з. — Er wéigerte sich, den Beféhl áuszuführen.
Порто́вые рабо́чие отка́зываются разгружа́ть суда́. — Die Háfenarbeiter wéigern sich, die Schíffsladungen zu löschen.
4) отречься от принципов, убеждений и др. sich lós|sagen (h) от чего л. von D; от своих слов zurücknehmen er nimmt zurück, nahm zurück, hat zurückgenommen от чего л. → AОн отказа́лся от свои́х при́нципов. — Er hat sich von séinen Prinzípi|en lósgesagt.
Я не отка́зываюсь от свои́х слов. — Ich néhme méine Wórte nicht zurück.
-
16 Auge
Áuge n -s, -n1. глаз; о́ко (уст., поэт.)das A uge an etw. (A) gewö́ hnen — присма́триваться, пригля́дываться к чему́-л.; дать гла́зу привы́кнуть к чему́-л.
2. очко́ (при игре в карты, кости, домино)3. б. ч. pl жири́нка ( в супе)4.:5. бот. глазо́к; по́чка; сучо́к6. тех. ушко́7. полигр. очко́da blieb kein A uge tró cken разг.1) все прослези́лись2) все хохота́ли до слёзA ugen [ein A uge] für etw. (A ) há ben — име́ть (намё́танный) глаз на что-л., разбира́ться в чём-л., знать толк в чём-л.
gróße A ugen má chen разг. — де́лать больши́е глаза́ ( от удивления)
die A ugen ó ffenhalten* — быть начеку́; гляде́ть в о́баdie A ugen á ufreißen* разг. — тара́щить глаза́ ( от изумления)die A ugen ní ederschlagen* — опусти́ть глаза́, поту́пить взорsich (D ) die A ugen aus dem Kopf sé hen* ( nach D) — прогляде́ть все глаза́ (высматривая кого-л., что-л.)
er hat ein A uge auf sie gewó rfen — она́ ему́ пригляну́лась
bé ide A ugen zú drücken ( bei D) разг. — закрыва́ть глаза́ (на что-л.), не жела́ть ви́деть (чего-л.)
die gá nze Nacht kein A uge zú tun* — не смыка́ть глаз (всю ночь)dí ese Fá rbenzusammenstellung belé idigt das A uge — э́то сочета́ние цвето́в ре́жет глаз
j-m sé ine Wǘ nsche an den A ugen á blesen* — уга́дывать чьи-л. жела́ния по одному́ выраже́нию глазman sieht es ihm an den A ugen an, daß … — по глаза́м ви́дно, что он …
auf zwei A ugen sté hen* — держа́ться на после́днем представи́теле ( о вымирающем роде)geh mir aus den A ugen! — уходи́ с глаз (мои́х) доло́й!
j-n, etw. nicht aus den A ugen lá ssen* — не спуска́ть глаз с кого́-л., с чего́-л.; не упуска́ть и́з виду кого́-л.j-n aus den A ugen verlí eren* — потеря́ть кого́-л. и́з видуich kann vor Mǘ digkeit nicht mehr aus den A ugen sé hen — у меня́ от уста́лости глаза́ закрыва́ются [слипа́ются]
der Schalk sieht ihm aus den A ugen — у него́ в глаза́х све́тится лука́вство
er ist sé inem Vá ter wie aus den A ugen geschní tten — он похо́ж на своего́ отца́ как две ка́пли воды́, он — вы́литый оте́ц
1) име́ть в виду́2) не теря́ть и́з виду, ви́деть1) внима́тельно взгляну́ть на кого́-л., на что-л.2) зо́рко следи́ть за кем-л., за чем-л.3) име́ть в виду́, учи́тывать что-л.er hat ihr zu tief in die A ugen gescháut [geséhen] разг. — он влюби́лся в неё́
mit é inem blá uen A uge davó nkommen* (s) разг. — дё́шево отде́латься, отде́латься лё́гким испу́гом
die Sá che mit ganz á nderen A ugen á nsehen* — посмотре́ть на де́ло други́ми глаза́ми, уви́деть что-л. в ино́м све́теj-n mit sché elen A ugen á nsehen* — ко́со смотре́ть [коси́ться] на кого́-л.mit ó ffenen A ugen schlá fen* разг. — быть невнима́тельным [рассе́янным], спать с откры́тыми глаза́миes fiel mir wie Schú ppen von den A ugen — у меня́ сло́вно пелена́ с глаз упа́ла
vor mé inem ínneren [géistigen] A uge высок. — пе́ред мои́м вну́тренним взо́ром, в моё́м представле́нии
j-m etw. vor A ugen fǘ hren — нагля́дно показа́ть кому́-л. что-л., я́рко продемонстри́ровать пе́ред кем-л. что-л.
mir wú rde schwarz vor den A ugen — у меня́ потемне́ло в глаза́х
es verschwí mmt mir (á lles) vor den A ugen — у меня́ всё плывё́т пе́ред глаза́ми, у меня́ круги́ пе́ред глаза́ми
nicht wé gen j-s schö́ nen A ugen, nicht um j-s schö́ nen A ugen wí llen — не ра́ди чьих-л. прекра́сных глаз
vier A ugen sé hen mehr als zwei посл. — ≅ ум хорошо́, а два лу́чше
Furcht hat tá usend A ugen посл. — у стра́ха глаза́ велики́
-
17 erlangen
erlángen vt1. приобрета́ть, получа́ть; добива́тьсяdie Entdé ckung hat für die Wí ssenschaft é ine gró ße Bedé utung erlá ngt — э́то откры́тие приобрело́ большо́е значе́ние для нау́ки
2. книжн. достига́ть (пункта, предела)é ine Hö́ he von acht tá usend Mé ter erlá ngen — достига́ть высоты́ восьми́ ты́сяч ме́тров
ein Á lter von hú ndert Já hren erlá ngen — дожива́ть до ста лет
spät am Á bend erlá ngten wir die Stadt уст. — по́здно ве́чером мы (наконе́ц) добрали́сь до го́рода
3. террит. разг. достава́ть (до чего-л. рукой) -
18 fallen
fállen* vi (s)1. па́датьder Lä́ nge nach auf die É rde fá llen — растяну́ться во весь рост
ǘ ber é inen Stein fá llen — упа́сть, споткну́вшись о ка́мень
j-m um den Hals fá llen — бро́ситься кому́-л. на ше́ю
einá nder in die Á rme fá llen — бро́ситься в объя́тия друг дру́га
es fiel ihm wie Schú ppen von den Á ugen — у него́ сло́вно пелена́ с глаз упа́ла
fá llen lá ssen* — урони́ть; см. тж. fallenlassenÁ ndeutungen fá llen lá ssen* — де́лать намё́ки, намека́ть2. па́дать, понижа́ться3. пасть, поги́бнуть ( на поле боя)4. па́дать, ги́бнуть ( о скоте)5. пасть, сда́ться (о городе, крепости); пасть, быть све́ргнутым ( о правительстве)7. идти́ (о снеге, дожде); выпада́ть ( о росе)8. па́дать (о свете, тени)9. разда́ться, прозвуча́тьein Schuß fiel — гря́нул вы́стрел
10. па́дать, приходи́ться (на какое-л. число); подпада́ть (под правило, закон и т. п.)11. па́дать, выпада́ть на до́лю; достава́тьсяdas ist ihm (mǘ helos ) in den Schoß gefá llen — он получи́л э́то [ему́ э́то доста́лось] без мале́йшего труда́
12.:das fällt ihm schwer [leicht] — э́то даё́тся ему́ с трудо́м [легко́]
die Entsché idung fiel ihm leicht [schwer] — он легко́ [с трудо́м] реши́лся
die Entsché idung ist gefá llen — реше́ние при́нято, решено́
die Entsché idung fiel zu sé inen Gú nsten — реше́ние при́нято в его́ по́льзу
13.:j-m auf die Né rven fá llen — раздража́ть кого́-л., де́йствовать кому́-л. на не́рвы
den Pfé rden in die Zǘ gel fá llen — схвати́ть лошаде́й под уздцы́
dem Feind in den Rǘ cken fá llen — напа́сть на проти́вника с ты́ла
j-m in die Hä́ nde fá llen — попа́сть кому́-л. в ру́ки
j-m ins Wort [in die Réde] fá llen — прерва́ть кого́-л.
dí eser Ú mstand fällt schwer ins Gewí cht — э́то обстоя́тельство игра́ет большу́ю роль
die Á ussage fällt schwer in die Wá agschale — э́то показа́ние о́чень ве́ско
j-m zur Last fá llen — быть кому́-л. в тя́гость
14. спорт. заби́ть, пропусти́ть (гол, мяч)in der 1. Há lbzeit war noch kein Tor gefá llen — в пе́рвом та́йме не́ было заби́то [пропу́щено] ни одного́ го́ла [мяча́]
-
19 schwarz
1. чё́рныйschwá rze Nacht — тё́мная ночь
da steht es schwarz auf weiß — э́то напеча́тано [напи́сано] чё́рным по бе́лому
2. чё́рный, гря́зный; перен. тж. тё́мный3. перен. чё́рный, мра́чный, печа́льныйetw. in schwarz sé hen* [schíldern] — ви́деть [изобража́ть] что-л. в мра́чном све́те
4. чё́рный, нелега́льныйschwarz ǘ ber die Gré nze gé hen* (s) — нелега́льно перейти́ грани́цу
j-n auf die schwá rze Lí ste sé tzen — занести́ кого́-л. в чё́рный спи́сок
1) типогра́фское де́ло2) чё́рная ма́гия
См. также в других словарях:
Liste von Malern/B — Maler A B C D E F G H I J K L M N O P Q R … Deutsch Wikipedia
Neuerungen der deutschen Rechtschreibreform von 1996 — Dieser Artikel stellt die Neuerungen der deutschen Rechtschreibreform von 1996 dar, einschließlich der Nachänderungen von 2004 und 2006. Zum Hintergrund siehe Reform der deutschen Rechtschreibung von 1996. In der Literatur und in der öffentlichen … Deutsch Wikipedia
Reform der deutschen Rechtschreibung von 1996: Pro und Kontra — Dieser Artikel resümiert die Argumente, die in der öffentlichen Debatte für und gegen die Reform der deutschen Rechtschreibung von 1996 angeführt wurden. Inhaltsverzeichnis 1 Ziele der Reform 1.1 Vereinfachung des Schreibenlernens 1.2 Aufbrechen… … Deutsch Wikipedia
Geisterschreiber — Geis|ter|schrei|ber 〈m. 3; eindeutschend für〉 Ghostwriter * * * Geis|ter|schrei|ber, der [LÜ von engl. ghost writer]: Ghostwriter … Universal-Lexikon
Liste der Biografien/Bor — Biografien: A B C D E F G H I J K L M N O P Q … Deutsch Wikipedia
Österreich — Ostmark (veraltet, 1938 1942) * * * Ös|ter|reich [ ø:stərai̮ç], s: Staat in Mitteleuropa: das heutige Österreich; sie ist aus Österreich. * * * Ös|ter|reich; s: Staat im südlichen Mitteleuropa. * * * Österreich, Kurzinformation: Fläche: 83… … Universal-Lexikon
Liste der Biografien/Bed–Bek — Biografien: A B C D E F G H I J K L M N O P Q … Deutsch Wikipedia
literature — /lit euhr euh cheuhr, choor , li treuh /, n. 1. writings in which expression and form, in connection with ideas of permanent and universal interest, are characteristic or essential features, as poetry, novels, history, biography, and essays. 2.… … Universalium
in — in·earth; in·ebri·a·tion; in·ebri·ety; in·ebri·ous; in·edible; in·ed·i·ta; in·edited; in·educabilia; in·educability; in·educable; in·education; in·ef·fa·bil·i·ty; in·ef·face·abil·i·ty; in·effaceable; in·effectuality; in·efficacious;… … English syllables
ic — ot·ic; zo·ic; IC; ac·a·dem·ic; ac·ro·bat·ic; ac·ro·me·gal·ic; ac·ro·nar·cot·ic; acryl·ic; adon·ic; ae·ol·ic; aero·stat·ic; al·ca·ic; al·co·hol·ic; al·go·gen·ic; al·pha·nu·mer·ic; al·ta·ic; am·har·ic; am·o·rit·ic; an·al·pha·bet·ic; an·a·lyt·ic;… … English syllables
Indogermanische Ursprache — Die indogermanische Ursprache (Urindogermanisch [Uridg.], nicht fachsprachlich auch Protoindoeuropäisch nach engl. Proto Indo European [PIE]) oder indogermanische Grundsprache ist die gemeinsame Vorläuferin der indogermanischen Sprachen, wie sie… … Deutsch Wikipedia